تأملی فلسفی بر هدف از ازدواج و معیارهای شوی‌گزینی در شاهنامه‌ی فردوسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

پژوهش حاضر پیوندِ آموزه‌ ها موجود در شاهنامه‌ ی فردوسی - که چکیده‌ و عصاره‌ی تجربه و فرهنگ ایرانیان است - با اندیشه‌ های فیلسوفان و اندیشمندانی مانند: افلاطون، شوپنهاور، نیچه، هیوم و ویل‌ دورانت، درباره‌ ی هدف ازدواج، معیارهای شوی‌ گزینی (توجه به تن و تناسب اندام و دلیری) را پژوهیده است. در واقع هدف از این پژوهش تحلیل و تأملی فلسفی بر هدف ازدواج و معیار های شوی‌ گزینی در شاهنامه است. هدف از ازدواج و جفت‌ جویی در شاهنامه‌ ی فردوسی، زادنِ فرزند است. تن و زیبایی آن در شاهنامه‌ ی فردوسی ارزشمند است و در روابط سیاسی و عاشقانه نقش بارزی داشته است. از جمله معیارهای شوی‌ گزینی در شاهنامه، شجاعت و تناسب اندام است. این‌ که چرا شجاعت و تناسب اندام معیار انتخاب شوی در شاهنامه بوده است ؟ جایگاه تن و زیبایی اندام در شاهنامه‌ چگونه بوده است؟ سؤالاتی هستند که نگارنده بر اساس آموزه‌ های فیلسوفان یاد شده پاسخ داده است.
نتایج حاکی از آن است که قدسی بودن ازدواج بخاطر تداوم نوع و زادن فرزند بوده، تناسب اندام نیز به تداوم گونه‌ ی اصلح کمک می‌ کرده و زیبایی بدن به اندازه‌ ی زیبایی فکر مورد توجه بوده است. همچنین توجه به جسم در دنیای کهن بخاطر روح زمانه و شرایط موجود، همپای با روح و جان به آن توجه می‌ شده که در تمامی موارد بین آموزه‌ های فردوسی و فیلسوفان یاد شده پیوندِ قابل تأملی وجود دارد. در این تحقیق تلاش شده با روش توصیفی-تحلیلی به این موضوع پرداخته شود.

کلیدواژه‌ها


 
آبان‌یشت (1392)، ترجمه‌ی چنگیز مولایی، تهران: دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
آیدنلو، سجاد (1387)، «چند بُن‌مایه و آیین مهم «ازدواج» در ادب حماسی ایران (با ذکر و بررسیِ برخی نمونه‌های تطبیقی)»، مجله دانشکدة ادبیات و علوم انسانی مشهد، شمارة 160، بهار 1387، صص23-1.
افلاطون (1346)، چهار رساله، ترجمه محمود صناعی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
افلاطون (1383)، جمهوری، ترجمه فواد روحانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
پزشکی به روایت کتاب سوم دینکرد (1390)، ترجمه نرجس بانو صبوری، تهران: دایره المعارف بزرگ اسلامی.
بلخاری، حسن (1387)، «مفهوم حکمت در شاهنامه»، اسطوره متن هویت‌ساز (حضور شاهنامه در ادب و فرهنگ ایرانی) به کوشش بهمن نامور مطلق، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
حجت‌خواه، حامد (1398)، از چشم‌انداز نیچه، تهران: آگه.
حمیدیان، سعید (1387)، درآمدی بر اندیشه و هنر فردوسی، تهران: ناهید.
دورانت، ویل (1378)، تاریخ تمدن، ترجمه احمد آرام، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
دورانت، ویل (1385) لذات فلسفه، ترجمه عباس زریاب، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
دوستخواه، جلیل (1384)، شناخت‌نامه‌ی فردوسی و شاهنامه، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی.
رایان، کریستوفر و ساسیلدا جفا (1393)، سرشت جنسی انسان: فراز و نشیب روابط جنسی از ماقبل تاریخ تا امروز، ترجمه: مهبد مهدیان.
زرقانی، سید مهدی و دیگران (1397)، تاریخ بدن در ادبیات، تهران: نشر سخن.
زنر، آر. سی (1375)، طلوع و غروب زردشتیگری، ترجمة تیمور قادری، تهران: فکر روز.
سندل، مایکل (1394)، آنچه با پول نمی‌توان خرید: مرزهای اخلاقی بازار، ترجمه حسن افشار، تهران: مرکز.
شمیسا، سیروس (1396)، شاهِ نامه‌ها، تهران: هرمس.
شوپنهاور، آرتور (1386)، جهان و تأملات فیلسوف، گزیده و ترجمه رضا ولی‌یاری، تهران: مرکز.
شوپنهاور، آرتور (1394)، در باب حکمت زندگی، ترجمه: محمد مبشری، تهران: نیلوفر.
ضیاءالدینی دشت‌خاکی، علی؛ پورخالقی چترودی، مهدخت و یوسفی، علی (1399)، «تحلیل جامعه‌شناسی بدن در شاهنامه با تکیه بر پیکرینگی خاندان سام»، نقد و نظر ادبی، سال پنجم، دوره اول، بهار و تابستان 1399، شماره پیاپی 9، 167- 143.
فردوسی، ابوالقاسم (1385)، شاهنامه، بر اساس نسخه‌ی ژول‌مُل، به کوشش عبدالله اکبریان راد، تهران: الهام.
فریزر، جیمز جرج (1384)، شاخة زرین(پژوهشی در جادو و دین)، ترجمة کاظم فیروزمند، تهران: آگاه.
کزازی، میرجلال‌الدین (1398)، نهادنامه‌ی داد (کندکاوی در شاهنامه)، تهران: نشر گویا.
کمبل، جوزف (1385)، قهرمان هزار چهره، برگردان شادی خسروپناه، مشهد: گل آفتاب.
کوزر، لیوئیس (1358)، زندگی و اندیشه بزرگان جامعه شناسی، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
مگی، براین (1382)، مردان اندیشه (پدیدآورندگان فلسفة معاصر)، ترجمه: عزت‌الله فولادوند، تهران: طرح نو.
نامور مطلق، بهمن و دیگران (1387)،  اسطوره متن هویت‌ساز (حضور شاهنامه در ادب و فرهنگ ایرانی تهران: علمی و فرهنگی.
نیچه، فریدریش (1380)، چنین گفت زرتشت: کتابی برای همه کس و هیچ کس، ترجمه داریوش آشوری، تهران: آگاه.
نیچه، فریدریش (1392)، حکمت شادان، ترجمه: جمال آل احمد، سعید کامران و حامد فولادوند، تهران: جامی.
نیچه، فریدریش (1397)، فراسوی نیک و بد، ترجمه‌ی داریوش آشوری، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
نیچه، فریدریش (1399)، غروب بتان، ترجمه مسعود انصاری، تهران: دیبا.
هیوم، دیوید (1395)، کاوشی در مبانی اخلاق، ترجمه مرتضی مردیها، تهران: مینوی خرد.
الیاده، میرچا (1375)، اسطوره، رؤیا، راز، تهران: انتشارات فکر روز.
یاسپرس، کارل (1383)، نیچه: درآمدی بر فهم فلسفه‌ورزی او، ترجمه سیاوش جمادی، تهران: ققنوس.