تحلیل معناگرایانه آرایه‌های گچی در بنای رباط شرف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، معماری، گروه هنر و معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

2 استادیار، تاریخ، گروه تاریخ، واحد بجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی، بجنورد، ایران

چکیده

در فرهنگ، تمدن و هنر اسلامی تزئین و آرایش بنا جزء لاینفک ساختمان محسوب می‌شود. حضور بارز آرایه‌هایی چون خط نگاره‌ها، نقوش گیاهی و طرح‌های هندسی، ماهیت فرعی هنر اسلامی را تشکیل می‌دهد که ریشه در آموزه‌های دین مبین اسلام دارد و اشاعه دهنده تمدن فاخر اسلام از زمان گذشته تا کنون می‌باشد. آرایه‌های گچی از آذین‌های هنر و معماری اسلامی هستند اما این هنر دربردارنده مفاهیم و مضامین اسلامی و اعتقادات معمار مسلمان می‌باشد و علاوه بر زیبایی، جهت انتقال پیام‌های معناگرایانه کاربرد داشته‌اند. این موضوع در تمامی بناهای سنتی ایران صدق می‌کند اما کاروانسراها به دلیل پذیرش مسافران تمدن‌های دیگر، نمادی برای شناسایی فرهنگ و تمدن ایران بوده‌اند و تزئینات اهمیت فراوان پیدا می‌نموده است. رباط شرف یکی از کاروانسراهای تاریخی ارزشمند دوران سلجوقی می‌باشد که از لحاظ معماری و تزئینات به عنوان میراثی گرانبها از تاریخ تمدن اسلام شناخته شده است. از این‌رو هدف از پژوهش حاضر مطالعه و شناسایی تزیینات بنای رباط شرف است و در پی پاسخ به این سوال است، که آرایه‌های تزئینات اسلیمی گچی بنای رباط شرف کدام‌اند؟ و کارکردهای معناگرایانه این تزئینات چگونه تبیین می‌شود؟. بنابراین با بهره‌گیری از روش توصیفی-تحلیلی به پژوهش در این رابطه پرداخته شد و جمع‌آوری داده‌ها با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و مطالعات میدانی صورت گرفت. نتایج حاکی از آن است که تزئینات در دو دسته نقوش هندسی و اسلیمی و آرایه‌های گچی هم‌چون خط‌نگاره‌ها و کتیبه‌ها از مضامین و مفاهیم دین مبین اسلام سرچشمه گرفته است و تزئینات در این بنا بیانگر اعتقادات معماران مسلمان و جامعه آن دوران به اسلامی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها