خوانشی از دیدگاههای سفرنامه‌نویسان اروپایی عصر صفوی درباره تاریخ ایران باستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه شیراز

10.22103/jic.2025.25650.1459

چکیده

دوره صفویه به سبب اولین ارتباط رسمی میان ایران و اروپا بسیار حائز اهمیت است. سیاحان، جهانگردان، مبلغین مذهبی و فرستادگان سیاسی در دوره صفویه به دلیل شرایط مساعد سیاسی، تجاری و فرهنگی هر کدام با انگیزه‌های متفاوت وارد ایران شدند، اما نقطه مشترک همه آنها مسئله‌ای به نام شناخت ایران از زوایای گوناگون بود. هدف از پژوهش حاضر، بررسی دیدگاه‌های سفرنامه‌نویسان اروپایی عصر صفوی درباره تاریخ ایران باستان است. دستاوردهای این پژوهش نشان می‌دهد که سفرنامه‌نویسان به دلیل استناد به منابع کلاسیک یونانی و رومی درباره تاریخ ایران باستان، متأثر از دیدگاه‌های آنان بوده و همان اشتباهات را تکرار کرده‌اند. آنان همچنین بخشی از اطلاعات خود را از شنیده‌ها و در گفتگو با مردم به دست آورده‌اند. بیشتر دیدگاه‌های آنان در مورد ایران باستان از عصر اساطیری تا پایان دوره ساسانیان ضعیف و ناقص است، اما نکته حائز اهمیت آنکه همه آنان به قدرتمندی و شکوه ایران باستان به عنوان یکی از امپراتوری‌های جهان اذعان داشته و تخت جمشید را به عنوان نماد تاریخ ایران باستان تصور کرده‌اند. برخی از سفرنامه‌نویسان تلاش کرده‌اند تا با مقایسه و آوردن نمونه‌هایی مشابه از حکومت‌داری میان شاهان ایران باستان و صفویان، و همچنین تشابهات اندک پوشش و گاهشماری، دوره صفویه را تداوم حکمرانی ایران باستان تلقی کنند. عده ای از سفرنامه نویسان معتقدند که مردم ایران اطلاعی از گذشته باستانی شان ندارند و عده دیگری هم بر این باورند که ایرانی ها از گذشته باستانی شان اطلاعات خوبی دارند و به گذشته خود افتخار می کنند.روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی با استناد به نوشته‌های سفرنامه‌نویسان است و شیوه گردآوری اطلاعات نیز کتابخانه‌ای می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • استودارت، رابرت (1400)، گزارش رابرت استودارت، ترجمه احمد توکلی، تکمیل و تصحیح ترجمه ویلم فلور و حسن جوادی، تهران: آبادبوم.
  • اسمیت، یان (2536)، اولین سفرای ایران و هلند ( شرح سفر موسی بیگ سفیر شاه عباس به هلند و سفرنامه یان اسمیت سفیر هلند در ایران)، ترجمه ویلم فلور، به کوشش داریوش مجلسی و حسین ابوترابیان، تهران: کتابخانه طهوری.
  • اشترویس، یوهان (1396)، سفرنامه یوهان اشترویس، ترجمه ساسان طهماسبی، قم: مجمع ذخائر اسلامی.
  • آنترمونی، جان­بل (1397)، سفرنامه جان­بل آنترمونی، ترجمه ساسان طهماسبی، قم: مجمع ذخائر اسلامی.
  • اولئاریوس،آدام (1363)، سفرنامه، ترجمه احمد بهپور، تهران: سازمان انتشارات و فرهنگی ابتکار.
  • باروگ، کریستوفر (1396)، سفرنامه کریستوفر باروگ، سفرنامه­های انگلیسی­ها در ایران، ترجمه ساسان طهماسبی، قم: مجمع ذخائر اسلامی.
  • تاورنیه، ژان باپتیست (بی­تا)، سفرنامه تاورنیه، ترجمه ابوتراب نوری، با تجدیدنظرکلی و تصحیح حمید شیرانی، اصفهان: کتابخانه سنایی و کتابفروشی تأیید اصفهان.
  • جنکینسون،آنتونی (1396)، سفرنامه آنتونی جنکینسون، سفرنامه­های انگلیسی­ها در ایران، ترجمه ساسان طهماسبی، قم: مجمع ذخائر اسلامی.
  • حاجیان­پور، حمید (1386)، «سفرنامه­ها و ادبیات سفرنامه­ای اروپاییان عصرصفوی: پیترو دلاواله»، تاریخ اسلام در آینه پژوهش، شماره 15، پاییز، 31-52.
  • دقیقی ماسوله، نیوشا (1400)، دین­های ایران باستان در سفرنامه­های دوره صفوی و قاجار، تهران: عطران.
  • دلاواله، پیترو (1380)، سفرنامه پیترو دلاواله، ترجمه محمود بهفروزی، ج 1و2، تهران: قطره.
  • رحیمی، مژده (1396)، «بازتاب هویت ایرانی درعصرصفوی»، مطالعات ایرانشناسی، سال سوم، شماره ششم، پاییز، 119-144.
  • رستمی، محسن، محمدحسن رازنهان و هادی بیاتی (1399)، «شاهنامه انسجام­بخش ایرانیان در عهد صفویان»، ادبیات پهلوانی، شماره هفتم، پاییز و زمستان.
  • زنو، کاترینو (1381)، سفرنامه کاترینو زنو(سفرنامه های ونیزیان در ایران ( شش سفرنامه)، ترجمه منوچهر امیری، تهران: خوارزمی.
  • سانسون (1346)، سفرنامه سانسون، ترجمه تقی تفضلی، تهران: کتابخانه ابن ­سینا.
  • سرافرازی، عباس و سارا سرحدی (1392)، «صفویه و احیاء سنت­های ملی و باستانی»، پژوهش در تاریخ، دوره 4، ش13، اسفند، 125-139.
  • سفرنامه بازرگان ونیزی در ایران (1381)، سفرنامه های ونیزیان در ایران ( شش سفرنامه)، ترجمه منوچهر امیری، تهران: خوارزمی.
  • شاردن، ژان (1372)، سفرنامه شاردن، ج 1، ترجمه اقبال یغمایی، تهران: توس.
  • ـــــــــــ (1374)، سفرنامه شاردن، ج 2و3و4، ترجمه اقبال یغمایی، تهران: توس.
  • شعبانی­ مقدم، عادل (1393)، « بازشناسی هویت باستانی ایران از منظر شاردن»، تاریخنامه خوارزمی، شماره سوم، بهار، 119-137.
  • شیبانی، ژن رز فرانسواز (1384)، سفر اروپاییان به ایران، مترجم سیدضیاءالدین دهشیری، تهران: علمی و فرهنگی.
  • فن­دریابل، ژرژ تکتاندر (1388)، ایترپرسیکوم ( سفر به ایران)، ترجمه محمود تفضلی، تهران: کتاب­سرا.
  • فیدالگو، گرگوریو پریرا (2537)، گزارش سفیر پرتغال در دربار شاه سلطان حسین صفوی، ترجمه پروین حکمت، تهران: دانشگاه تهران.
  • فیگوئروا، دن­گارسیا دسیلوا (1363)، سفرنامه ( سفیر اسپانیا در دربار شاه عباس اول)، ترجمه غلامرضا سمیعی، تهران: نشرنو .
  • کارری، جووانی فرانچسکو جملی (1383)، سفرنامه کارری، ترجمه عباس نخجوانی و عبدالعلی کارنگ، تهران: علمی و فرهنگی.
  • کمپفر، انگلبرت (1363)، سفرنامه کمپفر، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
  • گرس، ایون (1370)، سفیر زیبا: سرگذشت و سفرنامه فرستاده فرانسه در دربار شاه سلطان حسین صفوی، ترجمه و توضیح علی­اصغر سعیدی، تهران: تهران.
  • نبئی، ابوالفضل (1397)، گاهشماری در تاریخ، تهران: سمت.
  • هربرت، توماس (1400)، سفرنامه توماس هربرت، ترجمه حسن جوادی و ویلم فلور، تهران: آبادبوم.

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار