بررسی تطبیقی علل رشد اقتصاد نیشابور و مرو از ابتدای قرن سوم تا اواسط قرن پنجم

حوزه اقتصاد به عنوان یکی از مقوله های مهم قابل مطالعه در هر سرزمینی همواره مورد توجه و بررسی پژوهشگران خاصه در عرصه تاریخ قرار داشته است. در این راستا بررسی اوضاع اقتصادی اگر با نگاهی تطبیقی و مبتنی بر تاریخ محلی انجام گیرد، امکان فهم و شناخت بیشتر و صحیح تر وجوه مختلف اوضاع تاریخی از جمله علل رشد اقتصاد در زمینه خاصی چون تجارت فراهم می گردد. در چنین شرایطی دو شهر نیشابور و مرو به واسطه موقعیت جغرافیایی خود از همان قرون اولیه مورد توجه کنشگران سیاسی، نظامی و اقتصادی قرار داشته و در سایه اقدامات ایشان اوضاع اقتصادی این دو شهر دچار تغییراتی گردید که در برخی زمینه ها با یکدیگر شباهت و برخی دیگر تفاوت داشته است. در این راستا به جهت بازه زمانی به واسطه وقوع تحولات متعدد و سریع از ابتدای قرن سوم تا اواسط قرن پنجم در ابعاد مختلف زیست انسانی جامعه ایرانی ، قرون ذکر شده مبنای پژوهش قرار گرفت. تلاش شد که با روش توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای به این پرسش پاسخ داده شود که علل رشد اقتصاد دو شهر مذکور در بازه زمانی ذکر شده چه شباهت ها و تفاوت هایی داشته اند؟ بنابراین هدف از تحقیق حاضر نگاهی تطبیعی به عوامل رشد اقتصاد نیشابور و مرو می باشد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که نیشابور و مرو (هر دو) در موقعیت جغرافیایی – راهبردی مناسبی قرار داشتند که یکی از مقدمات لازم برای رشد تجارت را فراهم می کرد. جدا از موقعیت پایتختی (بیشتر نیشابور) عوامل دیگری باعث شد که اقتصاد نیشابور نسبت به مرو از رشد سریع و گسترده تری برخوردار باشد.