بررسی نقشمایه حیوانی در هنر استان لرستان با تکیه بر دست‌ساخته‌ها

چراغی, زهرا; رستمی, مژگان; شهبازی شیران, حبیب; پوراسمعیل, ناهید

doi:10.22103/jic.2025.24114.1367

بررسی نقشمایه حیوانی در هنر استان لرستان با تکیه بر دست‌ساخته‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ گروه آموزشی باستان‌شناسی، دانشجوی دکتری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

² گروه آموزشی باستان شناسی،پژوهشگر پسادکتری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

³ دانشیار گروه آموزشی باستان شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

⁴ گروه آموزشی باستان شناسی، دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

10.22103/jic.2025.24114.1367

چکیده

هنر لرستان، منشاء باورها و اعتقادات مردمانی است که با بیان رمزی و نمادین خویش دست به خلق آثار هنری زده‌‌اند. در واقع این هنر خواستگاه افکار و عقاید، تخیلات، اساطیر و آئین‌هاست که در زندگی جوامع بشری در کالبد دست‌ساخته‌ها متجلی می‌شوند. هنرمندان لرستان، اهمیت خاصی به تجسم حیوانات در آثار هنری خود داشته‌اند که نشان از اهمیت و جایگاه ویژه حیوانات در زندگی انسان است. هدف این پژوهش بررسی نقوش حیوانی برروی دست‌ساخته‌های استان لرستان با الهام‌گیری از رموز نمادین می‌باشد. رویکرد این پژوهش کیفی و برای جمع‌آوری داده‌ها از دو روش میدانی و اسنادی استفاده شده است. پژوهش حاضر چهار گروه از دست‌ساخته‌های لرستان که شامل: مفرغینه، سنگ‌نگاره، سنگ قبور و دست‌بافته می‌شود، را مورد بررسی قرار می‌دهد. نتایج نشان می‌دهد مردمان این منطقه به دو دلیل نقوش حیوانی را برروی دست‌ساخته‌های خود به تصویر می‌کشیدند؛ نخست مردم براین عقیده بودند که به تصویر کشیدن بخشی از حیواناتی که می‌توانند برای آن‌ها خطرناک باشند و همچنین برای مقابله و تسلط بر آن حیوان نقش آن را برروی دست‌ساخته‌های خود به تصویر می‌کشیدند، در مرحله بعد تصویر حیواناتی که از نظر اقتصادی و آئینی حائز اهمیت بوده‌اند، را به تصویر کشیده‌اند. نقوش این حیوانات شامل: بزکوهی، اسب، گاو، شیر، قوچ، گوزن، سگ، خروس و پرنده می‌باشند که در تمامی ادوار تا به امروز، در اکثر جنبه‌های مهم زندگی از جمله؛ اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و باورهای مردم این منطقه تأثیرگذار بوده‌اند.نقشمایه‌های حیوانی در هنر لرستان نه تنها ارزش‌های زیبایی شناختی دارند، بلکه پنجره‌ای به سوی ذهنیت، جهان‌بینی و ارتباط پیچیده انسان با محیط زیست و باورهای خود در طول ادوار گوناگون تاریخی می‌گشاید. در واقع این آثار دربردارنده شواهدی ملموس از پویایی فرهنگی و تداوم سنت‌های هنری در این سرزمین کهن به دست می‌دهند.

کلیدواژه‌ها