-بررسی تاریخی توسعه کمی مدارس شهر کرمان در دوره پهلوی دوم(با تأکید بر موانع و چالش‌های اجرایی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه شهید باهنر کرمان

2 فارغ التحصیل کارشناسی ارشد گروه تاریخ

10.22103/jic.2025.25069.1418

چکیده

تحول در ساختار نظام آموزشی ایران بر پایه اصول مدرن، از عصر مشروطه آغاز شد و تا پایان دوران پهلوی دوم ادامه یافت. در این دوره، تحت تأثیر اندیشه‌های نوگرایانه روشنفکران و سیاست‌های شاه، نظام آموزشی دستخوش تغییرات گسترده‌ای گردید. تأکید بر آموزش اجباری در مقاطع مختلف تحصیلی و گسترش کمی مدارس، به‌ویژه در شهر کرمان، از مهم‌ترین جنبه‌های این تحولات بود. پژوهش حاضر به بررسی روند توسعه کمی مدارس شهر کرمان در دوره پهلوی دوم، با تمرکز بر عوامل رشد و موانع پیش‌رو، می‌پردازد. پرسش اصلی تحقیق آن است که قوانین و سیاست‌های آموزشی این دوره چه تأثیری بر روند توسعه مدارس در شهر کرمان داشته‌اند. یافته‌های پژوهش، که به روش کتابخانه‌ای و با بهره‌گیری از اسناد و مطبوعات انجام شده، نشان می‌دهد علیرغم افزایش تعداد مدارس و دانش‌آموزان، کیفیت آموزشی به دلیل محدودیت‌های بودجه‌ای و سیاست‌های متمرکز دولت، به‌ویژه در مناطق دور از مرکز همچون کرمان، چندان رضایت‌بخش نبود. کمبود منابع مالی حتی در احداث مدارس نیز مشهود بود، به‌گونه‌ای که مشارکت نهادها و افراد محلی برای جبران این کمبودها ضرورت یافت. همچنین کمبود آموزگاران و دبیران متخصص، یکی دیگر از چالش‌های اساسی نظام آموزشی کرمان در این دوره محسوب می‌شد.


کلیدواژه‌ها


آبراهامیان، یرواند(1387)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی، محمد ابراهیم فتاحی، چاپ سیزدهم، تهران: نی.
آزادیخواه، محمدعلی و دیگران، (1396) تاریخ آموزش و پرورش شهرستان سیرجان، کرمان: اداره کل آموزش و پرورش استان کرمان.
افخمی، غلامرضا(1388) زندگی و زمانه شاه، برکلی: دانشگاه کالیفرنیا.
امیری، الهام. (1393) تاسیس و گسترش مدارس کرمان در دوره محمد رضاه شاه، پایان نامه کارشناسی ارشد: دانشگاه الزهرا.
پهلوی، محمد رضا(1389). به سوی تمدن بزرگ. فرانکفورت: البرز.
------------(1346)، انقلاب سفید، چاپ دوم، تهران: انتشارات کتابخانه سلطنتی.
روح الامینی، فاطمه بیگم(1396)، اسناد معارف کرمان از مشروطه تا پهلوی دوم، تهران: نگارستان اندیشه.
روح­الامینی، فاطمه، نادری، شهناز، صفا، عزیزالله(1384)، آموزش و پرورش شهر کرمان در آیینه تاریخ، 2جلد، کرمان: آفتاب کرمان.
ستوده زند، محمد(1349)، بررسی وضع و تحول سواد در ایران،بررسی شماره هشت، تهران: دانشگاه تهران.
صدیق، عیسی(1353) یادگار عمر، ج3،  تهران: دهخدا.
صدیق، عیسی(1397)، ایران مدرن و نظام آموزش آن، ترجمه علی نجات غلامی، تهران: پژوهشکده مطالعات فذهنگی و اجتماعی.
صدیق،عیسی(1338) تاریخ فرهنگ ایران، چاپ دوم . تهران: دانشگاه تهران .
عبداللهی نیا، علی .(1400) تاریخ آموزش و پرورش رفسنجان، کرمان: کرمان شناسی.
عمیدی نوری، ابوالحسن(1397)، یادداشتهای یک روزنامه­نگار، ج6، به کوشش موسی فقیه حقانی، تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
غضنفری پور(1396)، تاریخ آموزش و پرورش بم، کرمان: انتشارات پیام معصوم کرمان.
فوران، جان(1386)، مقاومت شکننده، ترجمه احمد تدین، چاپ هفتم، تهران: خدمات فرهنگی رسا.
کدی، نیکی(1390)، ریشه­های انقلاب ایران، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: علم.
مرزبان، رضا(1355) تحول آموزش عالی در پنجاه سال شاهنشاهی پهلوی، تهران: دانشگاه آزاد ایران.
مذاکرات مجلس، دوره13، جلسه 185، 4مرداد 1322.
مذاکرات مجلس، دوره14، جلسه 17، 9 مهر 1323.
مناشری،دیوید( 1397)، نظام آموزشی و ساختن ایران مدرن، ترجمه محمدحسن بادامچی، عرفان مصلح، تهران: ابن سینا.
هشتمین کنفرانس ارزشیابی انقلاب آموزشی (1354)تهران: شرکت سهامی چاپخانه وزارت اطلاعات و جهانگردی.
همایون کاتوزیان، محمد علی( 1372)، اقتصاد سیاسی ایران، ترجمه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی،  چاپ سیزدهم، تهران: مرکز.
یوسف­زاده، محمود(1377)، سیری در تاریخ آموزش و پرورش استان کرمان، کرمان: مرکز تحقیقات اداره کل آموزش و پرورش استان کرمان.
مقالات:
ساجدی، عبدالله(1388)، اصل چهارترومن و گستره فعالیت آن در ایران، مجله پیک نور، سال هفتم،  شماره دوم ،121- 130.
اسناد:
 سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران- مرکز کرمان(ساکما).شماره اسناد
(ساکما،4358-293-99) ؛ (ساکما، 4722-293-99) ؛ (ساکما،6225-293-99)؛ (ساکما، 4465-293-99).  
 (ساکما، 6252- 293- 99)  ؛ (ساکما، 152- 275)  ؛ (ساکما، 13036- 293- 99)؛ (ساکما، 4884-293-99).
(ساکما، 1172- 297-99) ؛ (ساکما، 8579- 293- 99) ؛ (ساکما، 4651- 293- 99) ؛ (ساکما،10380- 293- 99).
(ساکما، 4466- 293- 99) ؛ (ساکما، 5246- 293- 99) ؛ (ساکما، 138- 293- 99) ؛  (ساکما،6689-293-99).
(ساکما، 1189- 297-99) ؛ (ساکما، 1188- 297- 99) ؛ (ساکما، 6228-293-99) ؛ (ساکما، 446- 297-99).
(ساکما، 6544- 293- 99) ؛ (ساکما، 715- 297- 99) ؛ (ساکما، 868- 297- 99) ؛ (ساکما، 23- 297- 99).
(ساکما، 4458- 293- 99) ؛ (ساکما، 4888-293-99) ؛ (ساکما، 1038- 293- 99)؛ (ساکما، 990- 250).
 (ساکما، 1306- 293- 99) ؛ (ساکما، 8138- 293- 99) ؛ (ساکما، 4723-293- 99).
(ساکما، 1336- 293- 99) ؛ (ساکما، 46251- 293- 99) ؛ (ساکما، 729- 297-99: 1-5) .
 
روزنامه:
روزنامه فاتح، شماره۲۷، شماره مسلسل۱۱۲0، 5/۱/1350.
روزنامه فاتح، شماره ۲ ، شماره مسلسل 692، 19/ ۱۰/ ۱۳۴۲.
روزنامه فاتح، شماره19،  شماره مسلسل 829، 11/1/1345.
روزنامه فاتح،شماره40،  شماره مسلسل 850، 3/8/1349.
روزنامه فاتح، شماره46، شماره مسلسل 746، 17/3/1350.
روزنامه فاتح، شماره 20. شماره مسلسل 1123، 7/1/1350.
روزنامه فاتح، شماره 33، شماره مسلسل 1126، 14/1/1350.
روزنامه فاتح، شماره 35، شماره مسلسل 1128، 27/1/1350.
روزنامه فاتح، شماره 36 ، شماره مسلسل 1129، 30/2/1350.
روزنامه فاتح، شماره21، شماره مسلسل 1014، 29/1/1348.
روزنامه فاتح، شماره 19، شماره مسلسل 829، 11/1/1345.
روزنامه فاتح، سال 14، شماره مسلسل 713، 17/2/1343.
روزنامه فاتح، شماره 50 ،شماره مسلسل 1033. 27/6/1348.
روزنامه فاتح، شماره 29، شماره مسلسل 829 ،  11/1/1345.
روزنامه فاتح،شماره 9، شماره مسلسل 935 ، 10/1346.
روزنامه فاتح، شماره 56، شماره مسلسل 982،
روزنامه فاتح، شماره40، شماره مسلسل 850،  13/5/1345.
روزنامه فاتح، شماره 19، شماره مسلسل 102،19/4/1348.
روزنامه فاتح، شماره9، شماره مسلسل 811، 9 , 18/ 9 / 1344.
روزنامه فاتح، شماره 12، شماره مسلسل 1105،  26/9/1349.
روزنامه فاتح، شماره2، شماره مسلسل 985 ،
روزنامه فاتح، شماره 27، شماره مسلسل 1120،  27, 5/1/1350.
 روزنامه فاتح، شماره 48، شماره مسلسل 858،  31/6/1345.
روزنامه فاتح، شماره 14، شماره مسلسل 940،12/11/1346.
روزنامه فاتح، شماره20، شماره مسلسل 820، 14/11/1344.
روزنامه فاتح، شماره25، شماره مسلسل 715، 31/2/1343.
روزنامه فاتح، شماره29، شماره مسلسل 1132، 13/2/1350.
روزنامه فاتح، سال14، شماره 23 ، 17/2/1343.
روزنامه فاتح، شماره7 ،  شماره مسلسل 933 ،24/11/1346.
روزنامه فاتح،  شماره 8 ،  شماره  مسلسل 934، 1/ 12/ 1346.