بازتاب اندیشه‌ی سیاسی ایران باستان در کتاب فتوحات شاهی هروی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سیدجمال الدین اسدآبادی، اسدآباد، ایران

10.22103/jic.2025.22589.1273

چکیده

در طول تاریخ حاکمان به تجربه به این نتیجه رسیده بودند که صرف داشتن زور نمی‌توانند حکومت کنند. بنابراین، تلاش داشتند به شیوه‌های مختلف حکومت خود را مشروع جلوه دهند. در ایران باستان اندیشه‌ی الهی بودن سلطنت، فره ایزدی و شرافت نسبی از مبانی مشروعیت‌ساز بود. این مفاهیم به مرور بخشی از اعتقادات مردم شده بود. بعد از اسلام نیز این اندیشه تداوم یافت، به‌طوری که اکثر حکام ضمن رساندن نسب خود به پادشاهان باستانی، با مطرح کردن اندیشه‌ی الهی بودن سلطنت و فره ایزدی، سعی در تحکیم مبانی قدرت خود داشتند. در این بین نظریه‌پردازان و دبیرانی ایرانی با شناختی که از اندیشه‌ی‌سیاسی ایران باستان داشتند در راستای تحکیم موقعیتِ سلطانِ مسلمان بر اساس مبانیِ مشروعیت‌ساز ایران باستان تلاش کردند. یکی از مهم‌ترین دوره‌هایی که رویکرد نوینی به این مسئله ابراز داشتند، سلسله‌ی صفویه بود. در این میان، صدرالدین ابراهیم امینی هروی که با اندرزنامه‌ها، سیاست‌نامه‌ها و اندیشه‌ی سیاسی پیشینیان آشنا بود؛ نقش درخور پردازشی داشت. به‌گونه‌ای‌که در کتاب فتوحاتِ شاهی، اندیشه‌ی الهی بودن مقام سلطنت، فرّه ایزدی و شرافتِ نسبی آشکارا بازتاب یافته است. در این مقاله سعی شده با استناد به منابع و روش توصیفی-تحلیلی به این پرسش پاسخ داده شود که کدام یک از مبانی مشروعیت‌ساز ایران باستان در کتاب فتوحات شاهی بازتاب یافته است؟ نتایج حاکی از آن است که امینی هروی در مبانی و مفاهیم مشروعیت‎سازی مانند: الهی بودن سلطنت، فرهمندی پادشاه و چگونگی به دست آوردن و از دست دادن آن و نسب و تبار والا داشتن تحت تأثیر اندیشه‎های ایران باستان بوده است.

کلیدواژه‌ها

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار