نگاهی به عملکرد محاکم عدلیه ‌کرمانشاه در مواجهه با برخی از جرایم اجتماعی (1306-1320ش با تکیه بر تعدادی از اسناد منتشر نشده)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ، دانشگاه رازی

چکیده

پس از تأسیس عدلیه نوین در سال 1306ش توسط علی اکبر داور وزیر عدلیه دولت پهلوی اول، بی درنگ شعبات آن در سراسر کشور از جمله کرمانشاهان احداث و راه اندازی گردید. در این میان، کرمانشاهان به سبب نزدیکی و مجاورت به عراق و نیز سکونت طوایف مختلف با تضادهای قومی، شرایط ویژه ای را دارا بود. همچنین به علت دوری از مرکز، حراست از آن در مقابل تبهکاران دشوار بود. هدف از انجام این پژوهش پاسخگویی به این سؤال است که اداره عدلیه کرمانشاهان در مقابل جرایم و مفاسد اجتماعی چه تدابیری را اتخاذ کرده بود؟ با توجه به تعدادی از اسناد می توان گفت که عدلیه نوین در جهت عدالت اجتماعی و احقاق حقوق مردم ایجاد شد، اما در پاره ای از اوقات به خاطر وجود افراد بی کفایت و اخذ رشوه از متهمان و یا تحت فشار افراد با نفوذ و صاحب قدرت، حق شاکیان را پایمال می کرد. این مقاله با استفاده از روش پژوهش کتابخانه ای مبتنی بر اسناد منشر نشده عدلیه کرمانشاهان ابعاد این موضوع را تحقیق می نماید. یافته ها نشان می دهد که با وجود دادرسی پرونده ها و احقاق حق مردم، اما فساد در عدلیه کرمانشاهان هم رواج داشت که نمی توانست بی ارتباط با وزارت عدلیه کشور باشد، زیرا بر اساس برخی از اسناد منتشر نشده هنگامی‌ که مردم از عملکرد عدلیه کرمانشاه در پرونده های خاصی نا امید می شدند، به ناچار شکوائیه خود را به عدلیه کل کشور ارسال می کردند اما در نهایت به حق خویش نمی رسیدند.

کلیدواژه‌ها


الف) اسناد:
- (نامه اسمعیل­کلانتر هرسین به عدلیه، شماره: 14044/5/12/7 ساکما).
- (نامه دوم اسمعیل­کلانتر هرسین به عدلیه، ساکما).
- (نامه عدلیه­کرمانشاهان در پاسخ به نامه اسمعیل­کلانتر هرسین، نمره عمومی: 29102، ماه تاریخ تحریر: 23/02/7، ماه تاریخ­ خروج: 06/01/1308، ساکما).
- (نامه ابوالقاسم یخچالی به وزارت جلیله عدلیه، ساکما).
- (نامه وزارت عدلیه به ابوالقاسم یخچالی، نمره عمومی1632، تاریخ تحریر:12/02/6، تاریخ خروج: 23/02/1306، ساکما).
- (سند مربوط به شکایت ازکلاهبرداری درکرمانشاه، ساکما).
- (نامه دیوان عدالت عظمی، ورقه تحقیقات و صورت مجلس، صفحه 1-2، 05/01/1318، ساکما).
- (نامه دیوان عدالت عظمی، شماره663، ساکما).
- (نامه وزارت عدلیه، به تاریخ: 23/01/1317، شماره: 1598، ساکما).
 - (نامه فرماندار مرز غرب، ساکما).
- (نامه وزارت جنگ، شماره: 2733، ساکما).
- (نامه رضاقلی یاسمی، شماره: 125- 5/10/14،  ساکما).
- (نامه به وزارت عدلیه – به تاریخ26/02/1315، شماره: 16-2126، ساکما).
- (نامه وزارت عدلیه – به تاریخ29/02/1315، شماره: 2045، ساکما).
- (نامه وزارت عدلیه – به تاریخ16/03/1315، شماره: 2654، ساکما).
- (نامه اداره مدعی عمومی­کرمانشاه، ساکما).
- (نامه وزارت عدلیه، نمره: 11/4/ 15- 9906، ساکما).
- (نامه وزارت عدلیه – به تاریخ25/04/1315، شماره: 4082، ساکما).
- (نامه وزارت مالیه، اداره گمرکات، شماره: 50669، 08/12/1311، ساکما).
- (نامه شکایت، 15/03/1308، ساکما).
- (نامه شماره: 6765، نمره تلگراف: 73، ساکما). 
- (نامه دیوان عدالت عظمی، 26/03/1312، ساکما).   
 
 
 
ب) روزنامه:                                                                                                                                       
- روزنامه ایران، ش2358- 2387، سال 1305ش.
 - روزنامه حبل­المتین، ش13، سال 1305ش.
- روزنامه شفق سرخ، ش689، سال 1305ش.
 
ج) کتب:
- آبراهامیان، یرواند(1383)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمدگل­محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران، نی، چ9.
- زرنگ، محمد(1381)، تحول نظام قضایی ایران (از مشروطه تا سقوط رضاشاه)، ج1، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- رحمانیان، داریوش(1395)، ایران بین دوکودتا، تهران، سمت، چ4.
- سلطانی، محمدعلی(1370)، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، مقدمه عبدالحسین نوائی، ج1، تهران، مؤلف.
- عاقلی، باقر(1369)، داور و عدلیه، تهران، علمی.
- مکی، حسین(1364)، دکتر مصدق و نطق­های تاریخی او، تهران، جاویدان.
- همایون­کاتوزیان، محمدعلی(1385)، اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، تهران، ترجمه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران، مرکز، چ12.