1
دانشجوی دکتری، معماری، گروه هنر و معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران
2
استادیار، تاریخ، گروه تاریخ، واحد بجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی، بجنورد، ایران
چکیده
بهره‌وری از انرژی های طبیعت، از زمان گذشته تا کنون یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های شکل‌گیری بنا بوده است. این موضوع در مناطق بیابانی و نیمه‌بیابانی به دلیل شرایط سخت اقلیمی اهمیت فراوانی پیدا می‌کرده است. معماری ایرانی اسلامی، همواره منطبق بر اقلیم در جهت بهره‌گیری از انرژی‌های طبیعی شکل می‌گرفته است، که در این بین دو مولفه اصلی جهت‌گیری (رون) و فرم در نحوه ساخت بنا تاثیرپذیری زیادی از اقلیم داشته است. یکی از بناهای مهم گذشته، کاروانسراها و رباط‌ها بوده‌اند، که به دلیل موقعیت قرارگیری و عملکرد باید شرایط مناسبی در برابر شرایط اقلیمی ایجاد می‌نمودند. از این‌رو بهره‌گیری از انرژی‌های طبیعی در آن حائز اهمیت بوده است. کاروانسراهای دوران سلجوقی در شاهراه خراسان به دلیل پایداری سیاسی، زمینه‌های فرهنگی، بستر اجتماعی مناسب و افزایش تجارت و رونق اقتصادی به اوج رونق و تکامل خود رسیده بودند. یکی از با ارزش‌ترین و شاخص‌ترین رباط‌ها در این دوران، رباط شرف می‌باشد. این بنای با شکوه در کنار راه ابریشم و در مسیر سرخس به مشهد و اقلیم نیمه‌بیابانی واقع گشته است. نحوه ساخت بنا، جهت‌گیری و فرم آن با درنظر گرفتن شرایط اقلیمی منطقه شکل گرفته‌اند. لذا سوال مطرح این گونه بیان می‌شود: تاثیر شرایط اقلیمی منطقه بر جهت‌گیری و فرم بنای رباط شرف در جهت مدیریت انرژی فضای داخلی در طول سال چگونه بوده است؟و رابطه میان این مولفه‌های ساخت بنا با عملکرد انرژی داخلی چیست؟بنابراین جهت شناخت بنای رباط شرف با مشاهده و برداشت میانی، مدل‌سازی سه بعدی بنا قبل از تخریب و همچنین روش توصیفی-تحلیلی و با بهره‌گیری از نرم افزار تحلیل انرژی DesignBuilder بر مبنای شاخص PMV به تحلیل و بررسی بنا پرداخته خواهد شد. نتایج حاکی از آن است که، با وجود شکل‌گیری بنای رباط شرف در سالیان دور و بدون تکنولوژی، اما بهترین پاسخ را به شرایط اقلیمی جهت حفظ انرژی داخلی داده است.
)