واکاوی ارتباط بین باستان گرایی و ملی گرایی از عصر ناصری تا پایان پهلوی اول(۱۲۲۷-1320ه.ش۱۸۴۸-1941م )

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه ایران شناسی-دانشکده علوم انسانی-دانشگاه میبد-میبد-ایران

چکیده

ملی­گرایی در چارچوب تعاریف نو و متاثر ازغرب جزو گفتمان­های مهم اندیشه سیاسی و اجتماعی ایران معاصر به شمار می رود که طی سدة نوزدهم و عمدتا از عصر ناصری به بعدتوسط اندیشه ورزان غرب آشنا موردتوجه واقع شد و در عهد پهلوی کاملا نمایان گشت. ملی گرایی در دوره مورد بحث از عناصر و اشکال مختلفی برخورداراست، ازجمله می توان به باستان گرایی اشاره کرد که با نوعی تعلق خاطر شدید نسبت به مواریث ایران پیش از اسلام توام است. براین اساس، واکاوی ارتباط بین باستان­گرایی وملی گرایی ودر چشم اندازی کلی تر ملی گرایی مبتنی بر باستان­گرایی و تفاوت آن با دیگر اشکال ناسیونالیسم وپیامدهای آن مسئله اصلی این نوشتار به حساب می آید. بدین ترتیب، پژوهش پیش رو کوشش کرده با تحلیل محتوای منابع مرتبط به شیوه کتابخانه­ای، با پاسخ دادن به پرسش های اساسی تحقیق در زمینه پیوند باستان گرایی و ملی گرایی، ابعاد موضوع را روشن سازد. یافته های تحقیق از یکسو نشان می دهد که علاوه بر نخبگان غرب آشنا، پارسیان هند نیز در شکل گیری اندیشه باستان­گرایی وتلفیق آن با ملی گرایی نقش مهمی ایفا کرده­اند. از سوی دیگر، اساسا باستان گرایی باعث تمایز دو گفتمان ملی گرایی معطوف به حال و واقعیت های موجود و ملی گرایی نسبتا عاطفی وگذشته گرا در این دوره شده است.
 


 
 

کلیدواژه‌ها


آخوندزاده، فتحعلی(1350)مکتوبات، بامقدمه محمد باقر مومنی، تهران، انتشارات شبگیر.
آدمیت، فریدون. 1346.  اندیشه های میرزا آقاخان کرمانی، تهران، طهوری.
اکبری، محمدعلی(1384)پیشگامان اندیشه جدید در ایران عصر روشنگری، تهران، موسسه تحقیقات وتوسعه علوم انسانی.
امینی، علیرضا، ابوالحسن شیرازی، حبیب ا. . . (1388)تحولات سیاسی اجتماعی ایران، تهران، نشرقومش
بار، کای (۱۳۴۸ ش) دیانت زرتشتی، در دیانت زرتشتی، ترجمه فریدون وهمن، تهران
برار، ویکتور(2535)انقلابات درایران، ترجمه ضیاءالدین دهشیری، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
براون، ادوارد(1376) انقلاب مشروطیت ایران، ترجمه ی مهری قزوینی، تهران، انتشارات کویر.
بنجامین، س. ج. و(1363) ایران وایرانیان، ترجمه حسین کردبچه، تهران، انتشارات جاویدان
جمالزاده، ناصر(1387) ویژگی­های ناریخی و جامعه­شناختی اندیشه سیاسی  طالبوف تبریزی، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال چهارم، شماره اول، زمستان
حجازی، میرزا سیدعلی خان(1379) جام جم هندوستان، تهران، نشرملک
دلفانی، محمود(1375)فرهنگ ستیزی دردوره رضاشاه، تهران، انتشارات پژوهشکده اسناد
روستایی، محسن تغییر لغات و قانون تأسیس فرهنگستان ایران ( 1314) کتابداری، آرشیو و نسخه پژوهی :: گنجینه اسناد :: زمستان 1372 - شماره 12
روشه، گی(1366) تغییرات اجتماعی، ترجمه منصوروثوقی، تهران، نمشرنی.
ساجدی، طهمورث(1387) مجموعه مقالات ایران شناسی وخاورشناسی، تهران، انتشارات امیرکبیر.
شهمردان، رشید. 1360 .تاریخزرتشتیانپسازساسانیان،راستی،تهران
ضیاء ابراهیمی، رضا (۱۳۹۶)، پیدایش ناسیونالیسم ایرانی؛ نژاد و سیاست بی‌جاسازی، ترجمه حسن افشار، تهران،نشر مرکز.
طالبوف، عبدالرحیم(بی تا) مسالک المحسنین، به همت محمد رمضانی، تهران، نشر کلاله خاور، بی تا،
طرفداری،منصور(1385) فراز وفرودهای هویت ایرانی واسلامی از آغاز تا تهاجم تیمورمجله،تاریخ وتمدن اسلامی، شماره سوم،بهار وتابستان.
طلوعی، محمود(، 1372)پدر وپسر، تهران، نشرعلمی.
علی زاده،مجمد علی وطرفداری،علیمحمد(1389)تبارشناسی مبانی هویت ملی درتاریخنگاری ملی گرایانه دوره قاجار ومشروطه،فصلنامه مطالعات سیاسیب،سال دوم،شماره 7،بهار89.
علیزاده بیرجندی،زهرا(1391)پیوند گفتمان های ملی گرا وحقوق شهروندی،دوفصلنامه علمی- پژوهشی تاریخ نگری وتاریخنگاری دانشگاه الزهرا،سال بیست ودوم،دوره جدید شماره 9،پیاپی 92،بهار وتابستان
فوران، جان(1383). مقاومت شکننده تاریخ تحولات اجتماعی ایران، ترجمه احمد تدین، تهران، موسسه خدمات فرهنگی رسا.
قمری، داریوش(1380)تحول ناسیونالیسم درایران، تهران، انتشارات مرکز اسناد اسلامی
کرمانی، ناظم الاسلام( 1362)، تاریخ بیداری ایرانیان، ج 2، بخش اول، به اهتمام علی اکبر سعیدی سیرجانی، تهران، انتشارات آگاه. 
کاتم،ریچارد(1396) ناسیونالیسم در ایران، ترجمه احمد تدین، تهران، انتشارات کویر
کاتوزیان، همایون(1381) تضاد دولت وملت-نظریه تاریخ وسیاست درایران، ترجمه علیرضا طیب، تهران، نشرنی
کازاما، آگی ئو(1380)سفرنامه کازاما، ترجمه هاشم رجب زاده، تهران، انجمن آثار ومفاخرفرهنگی.
کدی، نیکی آر(1381) ایران دوران قاجار وبرآمدن رضاخان، ترجمه مهدی حقیقت خواه، تهران، ققنوس.
کرمانی، میرزا آقاخان، (بی تا) سه مکتوب، به کوشش بهرام چوبینه، بی جا.
کسرایی، محمدسالار(1384)چالش سنت ومدرنیته درایران، تهران، نشرمرکز.
گیبرنا، مونتسرات(1378)مکاتب ناسیونالیسم، ترجمه امیرمسعود اجتهادی، تهران، انتشارات وزارت خارجه.
مالکوم، ناپیر(1394). خاطرات، ترجمه علی اکبر تشکری، چاپ اول، تبریز، انتشارات بهاردخت،
مانکجی، لیمجی­هاتریا.  1280 ق.  اظهارسیاحت فروهردرایران، بینا، بمبئی
مددپور، محمد(1372)سیر تفکر معاصر، کتاب چهارم، تهران، تربیت.
مراغه ای، زین العابدین بن علی(1362)، سیاحتنامه ابراهیم بیک یا بلای تعصب او، تهران، سپیده.
مری بویس، «دیانت زرتشتی در دوران متأخر»، در دیانت زرتشتی، ترجمه فریدون وهمن، تهران ۱۳۴۸ ش.
مکی، حسیم(1380)تاریخ­بیست ساله ایران، ج5، تهران، انتشارات علمی
موسسه مطالعات وپژوهشهای سیاسی(1378) ظهور وسقوط سلطنت پهلوی ج1و2، تهران، انتشارات اطلاعات.
نظری،علی اشرف(1386)ناسیونالیسم وهویت ایرانی:مطالعه موردی دوره پهلوی اول،پژوهش حقوق وسیاست،سال نهم،شماره 22،بهار وتابستان.
وندیداد، برگرداننده ابراهیم­ پور داوود(1392)، تهیه و نشر الکترونیک علیرضاکیانی(WWW. TARIKHFA. COM)
هاچینسون، هاچ وآنتونی، اسمیت(1386)ملی گرایی، مترجمان دکتر مصطفی یونسی وعلی مرشدی زاده، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
هاکس، مریت(1368)ایران افسانه و واقعیت، مترجمان محمدحسین نظری نژاد ودیگران، مشهد، آستان قدس رضوی.