نظام طبقاتی در بلوچستان: زمینه های تاریخی و پیامدهای اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ ایران دانشگاه خوارزمی

2 دانشجوی دکتری تاریخ، دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشجوی دکتری مسائل اجتماعی ایران دانشگاه خوارزمی

چکیده

 ساختار اجتماعی منطقه بلوچستان را می توان تداوم، بخشی از ساختار تاریخی و فرهنگی ایران دانست. که به جهت حاکمیت «سنت» بر مناسبات اجتماعی، در ردیف دولت پاتریمونیالیستی، ایلی عشایری مبتنی بر کنش سنتی و تقسیم کار اجباری است. نظام طبقاتی بلوچستان در خود داده­های تاریخی دارد که ساختار و شیوه تولید کشاورزی را بازنمایی می­کند. اهمیت انجام این مقاله به دلیل جایگاه مهم و تعیین کننده نظام طبقاتی در زندگی اجتماعی مردم بلوچستان است. این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی و جامعه شناسی تاریخی(روش تیپ اید­آل وبر)، با تکیه بر منابع کتابخانه­ای و استفاده از نظریات جامعه شناسی،  برای شناسایی و تبیین شرایط علی حاکم بر ساختار جامعه بلوچستان و پیامدهای اجتماعی آن انجام شده است. با مطالعه جامعه شناختی  و تاریخی ساختار نظام اجتماعی بلوچستان،  دلایل تاریخی  -اجتماعی،  پایداری و تداوم  نظام سنتی طبقاتی، کنش سنتی و شیوه تولید کشاورزی بوده است. که اثرات پیامدهای اجتماعی از جمله مهاجرت، ناامنی، تبعیض علیه زنان، نزاع های دسته جمعی، شکاف طبقاتی، تاخر فرهنگی، عدم توسعه یافتگی، پایمال شدن حقوق شهروندی اقشار ضعیف و سکون فرهنگی بر مردمان این منطقه داشته است.

کلیدواژه‌ها


ابراهیمی، مریم (1388). تحولات سیاسی و اجتماعی استان سیستان و بلوچستان در سالهای 1322-1320، تهران: انتشارات بخارا.
افشارسیستانی، ایرج (1390). سیستان و بلوچستان­نامه، تهران: کتابدار.
الماوردی، ابن الحسن علی بن محمد بن حبیب البصری البغدادی(بی تا). احکام السلطنه و الولایات الدینیه، بیروت: دارالفکر.
اشرف، احمد (1387). طبقات اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران، ترجمه سهیلا ترابی فارسانی، تهران: نیلوفر.
انصافپور، غلامرضا (1355). تاریخ زندگی اقتصادی روستاییان وطبقـات اجتمـاعی ایـران ازدوران ماقبـل تاریخ تاپایان ساسانیان، تهران: اندیشه.
برقعی، محمد (1378). سازمان اداری حکومت محلی بنت، همدان: انتشارات دانشگاه بوعلی
_______ (1356). نظری به بلوچستان (سفرنامه)، چ 4، همدان: مازیار.
بشیریه، حسین(1386). جامعه شناسی سیاسی، تهران: نشر نی
تامین، ملوین (1385). جامعه شناسی قشرها و نابرابری های اجتماعی، مترجم عبدالحسین نیک گهر، تهران: نشر توتی.
چلبی مسعود (1393). تحلیل نظری و تطبیقی در جامعه­شناسی، تهران: نشر نی
دانشور، رضا (1357). مهاجرت: بررسی کوتاهی از مساله مهاجرت در بلوچستان، تهران: رواق.
دامنی، عبدالغنی(1393). بلوچستان در آیینه تاریخ، تهران: نشر احسان.
دنت، دنیل(بی تا). مالیات سرانه و تاثیر آن در گرایش به اسلام، ترجمه محمد علی موحد، تهران: خوارزمی.
دوستخواه، جلیل(1370). اوستا (گزارش و پژوهش، دایتای نیک)، تهران: انتشارات مروارید، وندیداد، فرگردیکم بند 3
دیاگونوف (1371). تاریخ ماد، ترجمه کریم کشاورز، چ 3، تهران: انتشارات علمی وفرهنگی
رفیع پور، فرامرز (1370). جامعه روستایی و نیازهای آن، چاپ2، تهران: شرکت سهامی انتشار.
راستی بخشایش، ابوالقاسم (1395). تحرک اجتماعی و عوامل موثر بر آن (با تاکید بر تحرک اجتماعی در ایران)، تهران: مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
ریاحی، بهروز (1379). بررسی شاخص­های توسعه یافتگی و توسعه­نیافتگی صنعتی در استان­های مختلف کشور با تأکید بر استان سیستان و بلوچستان، صص 707 – 717، از کتاب مجموعه مقالات همایش «شاخص استعدادهای بازرگانی – اقتصادی استان سیستان و بلوچستان.تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش­های بازرگانی.
ریتزر، جورج (1384). نظریه های جامعه شناسی در دوران معاصر، مترجم محسن ثلاثی، تهران: نشر علمی
زند مقدم، محمود (1370). حکایت بلوچ، تهران: انتشارات کارون.
شه­بخش، عظیم (1373). پژوهشی در تایخ معاصر بلوچستان ماجرای دادشاه، شیراز: نشر نوید.
عسگری، ناصر (1357). مقدمه ای بر شناخت سیستان و بلوچستان، تهران: انتشارات دنیای دانش.
عهد اردشیر (اندرزنامه و سخنان اردشیربابکان)، (1348). به کوشش احسان عباس، ترجمه محمد علی امام شوشتری تهران: انجمن آثار ملی.
غراب، کمال الدین (1364). بلوچستان یادگار مطرود در قرون، چ 2، تهران: انتشارات کیهان.
قائمی زاده، محمد سلمان (1386). جامعه شناسی قشربندی و تحرک اجتماعی، همدان: انتشارات دانشگاه بوعلی سینا.
کاتوزیان، محمد علی (1380). تضاد دولت و ملت: نظریه تاریخ و سیاست در ایران، همایون کاتوزیان؛ ترجمه علیرضا طیب، تهران : نشر نی.
کرایب، ایان (1389).  نظریه اجتماعی مدرن از پارسونز تا هابرماس، ترجمه عباس مخبر، چ 6، تهران: آگه.
کریمی­پور، یدالله (1379). ایران و همسایگانش(منابع تنش و تهدید)، تهران: جهاد دانشگاهی تربیت معلم.
کوزر، لوئیس (1386). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه شناسی، ثلاثی، تهران: نشر علمی.
کوئن، بروس (1372). درآمدی بر جامعه شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
گرب، ادوارد (1373). نابرابری های اجتماعی(دیدگاها ی کلاسیک و معاصر)، سیاهپوش و غروی زاده، تهران: نشر معاصر.
گودرزی، غلام رضا (1389). درآمدی بر جامعه شناسی استبداد ایرانی، تهران: مازیار.
گیدنز،آنتونی(1386). جامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشرنی.
لهسایی زاده، عبدالعلی(1374). نابرابری و قشربندی اجتماعی، شیراز: مرکز انتشارات دانشگاهی.
لیپست، سیمور مارتین (1381). جامعه شناسی قشرها و نابرابری های اجتماعی، شیراز: مرکز انتشارات دانشگاهی.
- ملک، حسن (1374). جامعه شناسی قشرهاو نابرابری­های اجتماعی، تهران: دانشگاه پیام­نور
نیکبختی، سعید (1374). آهنگ بلوچستان (سفرنامه)، بی‌جا: انتشارات ماهوان.
ناصح، ذبیح­الله (1344). بلوچستان، تهران: ابن­سینا
ناصری نیا، محمدرضا (1388). شناخت تاریخی بلوچستان، تهران: نشرعقیل.
نامه تنسر به گشنسب (1354). به تصحیح مینوی و با همکاری محمد اسماعیل رضوانی، چ 2، تهران: خوارزمی.
وندیداد (1376). ترجمه هاشم رضی، ج 1، 2 و 3، تهران: نشر فکر روز.
هانتینگتون، س. و واینر، م. (1379). درک توسعه سیاسی. ترجمۀ پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
ب) مقالات
- بامری، حمزه (1390). «مقایسه نظام کاست در جنوب شرقی ایران (شهرستان دلگان) و هند»، فصلنامه مطالعات شبه قاره، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ش 24، صص 29-46
پرگاری، صالح و ریاحی، اعظم (1396). «علل مهاجرت از مرزهای خراسان به افغانستان (دورۀ پهلوی اول)»، مجله پژوهش های تاریخی ایران و اسلام - دوره 11، شماره 20، صص 31-50
ربانی، رسول، کلانتری، صمد و هاشمیان فر، علی(1389). «بررسی ارتباط بین عوامل اجتماعی با نابرابری اجتماعی»، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال 11، شماره 41، صص 267-305
ساسان پور، شهرزاد، مفتخری، حسین(1390). «دگرگونی نظام قشربندی اجتماعی در ایران از سقوط ساسانیان تا پایان امویان»، تحقیقات تاریخ اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 1، شماره 1، صص79-96.
سالارزاده امیری، نادر، حسینی، حسن(1387). «رابطه بین برخورداری از انواع سرمایه و نوع نگرش به عدالت اجتماعی»، فصلنامه علم اجتماعی، شماره 44، صص 49-88
جادیان، ناهید؛ نعمتی، مرتضی؛ شجاعیان، علی و پریوش، اورکی(1394). «ارزیابی نقش طایفه گرایی در احساس امنیت اجتماعی (مطالعه موردی: شهر ایذه)»، فصلنامه علمی-پژوهشی اطلاعات جغرافیایی، دوره 24، شماره 94، صص 59-76.
جعفرزاده­پور، فروزنده (1397). «نظام کاست در بین عشایر بلوچ کهنوج (مطالعه موردی عشایر اردوگاه ریگ­آباد)»، پژوهشنامه فرهنگی هرمزگان، شماره 16، صص 147 – 166.
سعیدی مدنی، سید محسن (1390). «بررسی انسان­شناختی نظام طبقاتی آریا ورنا و داسا ورنا در کتاب دینی ریگ ودا»، فصلنامه مطالعات جهان، شماره 2، ص 148-125
عباس زاده، محمد و بشیرپور، رحیم (1392). «بررسی مفاهیم جامعهشناختیِ سکون فرهنگی پیرسالاری و قوم مداری در ادبیات دده قورقود»، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 1، شماره 4، صص 101-130.
گیلانی، نجم الدین(1394). «تاملی بر جامعه طبقاتی عصر ساسانی و تداوم آن در قرون اولیة اسلامی با تکیه بر خاندان بخشیوع)»، پژوهش­نامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، س 4، ش 1، صص 67-82
مختاریان، بهار، مریم، میکال (1390). «تحلیلی دیگر از طبقات ساسانی»، فصلنامه نشر دانش، شماه 119، ص 19-28
مظلوم خراسانی، محمد و عظیمی هاشمی، مژگان (1390). «توسعه و نابرابری اجتماعی در هند»، فصلنامه مطالعات جهان، دوره 1، شماره 2، صص 7-48.
معیدفر، سعید و شهلی بر، عبدالوهاب(1386). «جهانی شدن و شکل گیری سیاست فرهنگی محلی: مصرف رسانه ای بلوچ های ایران و چالش های هویت قومی و هویت ملی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سال پانزدهم، شماره 57-56،  صص 183-208
مهاجری، ب (1384)، رویای طبقه فرودست، روزنامه ایران، سال دوازدهم، شماره 3418.
ج) پایان ­نامه ­ها
آذرشب، عطیه (1394). کاستوکراسی در بلوچستان، پایان­نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما جلال­الدین رفیع­فر،  دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی.