بررسی عوامل تأثیرگذار بر امنیت راه‌ها در دوره ناصری از دیدگاه سفرنامه‌های خارجی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه ایرانشناسی،دانشکده علوم انسانی،دانشگاه میبد،میبد،ایران.

2 کارشناسی ارشد ایرانشناسی، کروه ایرانشناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه میبد، میبد، ایران.

10.22103/jic.2025.25567.1454

چکیده

راه‌های مواصلاتی از مهم‌ترین زمینه‌های ارتباطات مردم بین شهرها و مناطق در دوره قاجار محسوب می‌شد. امنیت این راه‌ها از جهت رفت و آمد بسیار مردم در قالب کاروان‌ها حائز اهمیت بود. سیاحان خارجی در دوره ناصری نیز به صورت متناوب به جهت تردد در مسیرهای مواصلاتی با سختی‌ها و نواقص این راه‌ها مواجه می-شدند و آن را در سفرنامه‌های خود بازتاب می‌داده‌اند. در این پژوهش به دنبال پاسخ به این سوال هستیم که چه عوامل اثرگذاری بر امنیت راه‌های عصر ناصری مورد توجه و نگارش سیاحان غربی قرار گرفته است. نگاشته حاضر براساس مطالعات کتابخانه‌ای و با رویکرد توصیفی-تحلیلی تدوین شده است. نگاه نقادانه همراه با ذکر جزئیات از سوی سیاحان غربی شناخت جامع‌تری از عوامل مخل امنیت در عصر ناصری در اختیار مخاطب قرار می‌دهد. همچنین یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که عوامل تأثیرگذار بر امنیت راه‌ها در ابعاد عوامل طبیعی و غیر طبیعی قابل توجه سیاحان بوده است. عوارض طبیعی زمین، گردنه‌ها، شیب‌ها، تنوع جغرافیایی، کوهستانی بودن برخی مناطق، شرایط جوی از جنبه عوامل طبیعی و راهزنی و وجود حیوانات درنده و خطرناک از عوامل غیرطبیعی در فقدان امنیت راه‌ها در عصر ناصری مؤثر بوده است. همچنین یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که عوامل تأثیرگذار بر امنیت راه‌ها در ابعاد عوامل طبیعی و غیر طبیعی قابل توجه سیاحان بوده است. عوارض طبیعی زمین، گردنه‌ها، شیب‌ها، تنوع جغرافیایی، کوهستانی بودن برخی مناطق، شرایط جوی از جنبه عوامل طبیعی و راهزنی و وجود حیوانات درنده و خطرناک از عوامل غیرطبیعی در فقدان امنیت راه‌ها در عصر ناصری مؤثر بوده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • استاک، ادوارد (۱۳۹۹). شش ماه در ایران، ترجمه شهلا طهماسبی، تهران: ققنوس.
  • استوارت، چرلز ادوارد (1386). مأموریت سری با لباس مبدل؛ سفرنامه کلنل استوارت، ترجمه علی کریمیان، تهران: ناشر مترجم.
  • اورسل، ارنست (۱۳۸۲). سفرنامه قفقاز و ایران، ترجمه علی­اصغر سعیدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • بابن و‌ هوسه (۱۳۶۳). سفرنامه جنوب ایران، ترجمه محمد حسن خان اعتمادالسلطنه، تهران: دنیای کتاب.
  • براون، ادوارد (۱۳۶۲). یک سال در میان ایرانیان، ترجمه ذبیح­الله منصوری، تهران: نگاه.
  • بروگش، هنری (۱۳۸۹). سفری به دربار صاحبقران، ترجمه محمدحسین کرد بچه، تهران: اطلاعات.
  • بکهاوس، ادوارد (۱۳۹۹). سفرنامه ادوارد بکهاوس ایستویک (سه سال در ایران)، ترجمه شهلا طهماسبی، تهران: ایران­شناسی.
  • بل، گرترود (۱۳۶۳). تصویرهایی از ایران، ترجمه بزرگمهر ریاحی، تهران: خوارزمی.
  • بنجامین، ساموئل گرین ویلر (۱۳۶۳). ایران و ایرانیان در عصر ناصرالدین شاه، ترجمه محمدحسین کرد بچه، تهران: اطلاعات.
  • بوهلر، الکساندر (۱۳۵۷). سفرنامه و جغرافیای گیلان و مازندران، ترجمه م-پ جکتاجی، لاهیجان: انتشارات گیل.
  • بیشوب، ایزابلا (۱۳۷۵). از بیستون تا زردکوه بختیاری، ترجمه محراب امیری، تهران: نشر سهند.
  • پاشینو، پیتر ایوانوویچ (۱۳۷۲). سفرنامه ترکستان (ماورالنهر)، ترجمه داوود خانف، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  • پولاک، یاکوب ادوارد (۱۳۶۱). سفرنامه پولاک؛ ایران و ایرانیان، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
  • پندارکلایه، ناصر (1394). بررسی امنیت راه‌های مواصلاتی در دوره‌ی ناصرالدین‌شاه، پایان­نامه کارشناسی­ارشد تاریخ ایران اسلامی، استاد راهنما: محسن بهشتی ­سرشت، گروه تاریخ، دانشگاه بین­المللی امام­خمینی (ره).
  • ثواقب، جهانبخش، معظمی نوروزی، سودابه (۱۳۹۴). «اقدامات قاجارها در برقراری امنیت اجتماعی شهرها»، پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی، 4 (8)، ۳۰-۵۱.
  • جعفری، علی اکبر، سلیمانی، بتول (1396). «قراسواران و ناکارآمدی تأمین امنیت راه‌ها و جاده‌ها در دوره قاجار»، فصلنامه تاریخ‌نامه ایران بعد از اسلام، ۸ (۱۵)، 35-1.
  • چریکف، موسیو (۱۳۵۸). سیاحتنامه موسیو چریکف، ترجمه آبکار مسیحی، تهران: امیرکبیر.
  • خانیکوف، نیکولای (۱۳۹۵). گزارش سفر به بخش جنوبی آسیای مرکزی، ترجمه اقدس یغمایی و ابوالقاسم بیگناه، مشهد: آستان قدس رضوی.
  • دالمانی، هانری رنه (1335). سفرنامه از خراسان تا بختیاری، ترجمه محمدعلی فره­وشی، تهران: امیرکبیر.
  • دوراند، سرتی مور (۱۳۴۶). سفرنامه دوراند، ترجمه علی ­محمد ساکی، تهران: آفتاب.
  • دیولافوآ، مادام ژان (۱۳۷۸). سفرنامه ایران و کلده، ترجمه ایرج فره­وشی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • راولینسون، هنری (۱۳۶۲). سفرنامه هنری راولینسون به لرستان، خوزستان و بختیاری، ترجمه اسکندر امان­اللهی، لرستان: انجمن ادب و قلم.
  • رستم پور، کاوه، مجتهدزاده، روح الله، مظهری، محمدابراهیم، محمودی، مهدیه (1402). «نقش گزارش‌های مأموران اروپایی در شناخت راه‌های ایرانِ دوره قاجار (مطالعه موردی: مسیر ملایر-بروجرد)»، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، ۲۴ (۹۶)، 58-39.
  • روح الامینی، بابک (1401). راهزنی در دوره قاجار (علل و زمینه‌ها)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • روششوار، کنت ژولین دو (۱۳۷۸). خاطرات سفر ایران، ترجمه مهران توکلی، تهران: نشر نی.
  • سایکس، سرپرسی (۱۳۶۲). ده هزار میل در ایران، ترجمه حسین سعادت نوری، تهران: لوحه.
  • سرنا، کارلا (۱۳۶۲). آدم‌ها و آیین‌ها در ایران، ترجمه غلامرضا سمعی، تهران: نشر نو.
  • سیاح روس (۱۳۶۳). گزارش ایران به سال ۱۳۰۵ ق/ ۱۸۸۷ م، ترجمه سید عبدالله، به کوشش محمدرضا نصیری، تهران: کتابخانه طهوری.
  • شیل، لیدی مری (۱۳۶۲). خاطرات لیدی شیل، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران: نشر نو.
  • فوروکاوا، نوبیوشی (۱۳۸۴). سفرنامه فوروکاوا، ترجمه هاشم رجب‌زاده، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  • فووریه، ژان باتیست (۱۳۶۸). سه سال در درباره ایران، ترجمه عباس اقبال آشتیانی، تهران: انتشارات پر.
  • کاستگر خان، آلبرت (۱۳۹۸). سفرنامه آلبرت کاستگر خان مهندس باشی، ترجمه مهدی وزینی­ افضل و علی ابوالقاسمی، جیرفت: انتشارات دانشگاه جیرفت.
  • ماساهارو، یوشیدا (۱۳۷۳). سفرنامه یوشیداماساهارو، ترجمه هاشم رجب‌زاده، مشهد: آستان قدس رضوی.
  • مکنزی، چالز فرانسیس (۱۳۵۹). سفرنامه شمال، ترجمه منصوره اتحادیه، تهران: نشر کهن.
  • وارینگ، اسکات (۱۳۹۷). سفر به شیراز و دیگر شهرهای جنوبی، ترجمه عبدالرضا کلمرزی و رضا صالحیان کوشک قاضی، تهران، نامک.
  • وامبری، آرمینیوس (۱۳۸۱). زندگی و سفرهای وامبری، ترجمه محمد حسین آریا، تهران: علمی و فرهنگی.
  • وزینی ­افضل، مهدی (1399). «نقش مهندس آلبرت کاستگرخان در توسعه ایران دوره قاجار»، فصلنامه گنجینه اسناد، 30 (4)، 145-112.
  • وزینی ­افضل، مهدی (۱۳۹۸). «منافع اقتصادی و سیاسی روسیه و انگلستان در راه سازی شوسه در ایران دوره قاجار» فصلنامه تاریخ نو، ۹ (۲۶)، 37-3.
  • وزینی­ افضل، مهدی؛ نورائی، مرتضی؛ جعفری، علی اکبر (۱۳۹۵). «سیاست‌ها و‌ چالش­های ناصرالدین شاه در توسعه راه شوسه مازندران»، دوفصلنامه پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام، ۱۹، 260-236.
  • وزینی­ افضل، مهدی (1394 الف). تحلیلی تاریخی از سیاست گذاری‌ها، چالش‌ها و کارکردهای توسعه راه‌سازی شوسه در نیمه دوم قاجاریه با تکیه بر اسناد (۱۲۶۴-۱۳۴۴هـ.ق/ ۱۸۴۷-۱۹۲۵م)، رساله دکتری تاریخ گرایش ایران اسلامی، اساتید راهنما: مرتضی نورائی و علی­اکبر جعفری، گروه تاریخ، دانشگاه اصفهان.
  • وزینی­ افضل، مهدی؛ نورائی، مرتضی؛ جعفری، علی اکبر (۱۳۹۴ ب). «سیاست‌ها و عملکرد ناصرالدین شاه در توسعه راه‌های گیلان با تاکید بر بازخوانی و تحلیل سند امتیازنامه راه شوسه انزلی به قزوین»، فصلنامه گنجینه ­اسناد، ۲۵ (1)، 80-5.
  • وزینی­ افضل، مهدی، اسماعیلی ­نصرآبادی، حسین (۱۳۹۰). «تبیین و بررسی امتیاز نامه راه شوسه تهران به قم در دوره ناصرالدین شاه»، فصلنامه مطالعات تاریخ فرهنگی، ۳ (۱۰)، 132-104.
  • وزینی ­افضل، مهدی، قنبری­ کلاشی، صباح (1390). «تعمیر و توسعه راه تهران-قم در دوران قاجار»، فصلنامه تحقیقات تاریخ اجتماعی، 1 (2)، 123-101.
  • ویلز، چارلز جیمز (۱۳۸۹). ایران در یک قرن پیش، ترجمه غلامحسین قراگوزلو، تهران: اقبال.
  • ییت، چالز ادوارد (۱۳۶۵). سفرنامه خراسان و سیستان، ترجمه قدرت­الله روشنی زعفرانلو و مهرداد رهبری، تهران: یزدان.

 

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار