1
استادیار گروه ایرانشناسی،دانشکده علوم انسانی،دانشگاه میبد،میبد،ایران.
2
کارشناسی ارشد ایرانشناسی، کروه ایرانشناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه میبد، میبد، ایران.
10.22103/jic.2025.25567.1454
چکیده
راههای مواصلاتی از مهمترین زمینههای ارتباطات مردم بین شهرها و مناطق در دوره قاجار محسوب میشد. امنیت این راهها از جهت رفت و آمد بسیار مردم در قالب کاروانها حائز اهمیت بود. سیاحان خارجی در دوره ناصری نیز به صورت متناوب به جهت تردد در مسیرهای مواصلاتی با سختیها و نواقص این راهها مواجه می-شدند و آن را در سفرنامههای خود بازتاب میدادهاند. در این پژوهش به دنبال پاسخ به این سوال هستیم که چه عوامل اثرگذاری بر امنیت راههای عصر ناصری مورد توجه و نگارش سیاحان غربی قرار گرفته است. نگاشته حاضر براساس مطالعات کتابخانهای و با رویکرد توصیفی-تحلیلی تدوین شده است. نگاه نقادانه همراه با ذکر جزئیات از سوی سیاحان غربی شناخت جامعتری از عوامل مخل امنیت در عصر ناصری در اختیار مخاطب قرار میدهد. همچنین یافتههای پژوهش حاکی از آن است که عوامل تأثیرگذار بر امنیت راهها در ابعاد عوامل طبیعی و غیر طبیعی قابل توجه سیاحان بوده است. عوارض طبیعی زمین، گردنهها، شیبها، تنوع جغرافیایی، کوهستانی بودن برخی مناطق، شرایط جوی از جنبه عوامل طبیعی و راهزنی و وجود حیوانات درنده و خطرناک از عوامل غیرطبیعی در فقدان امنیت راهها در عصر ناصری مؤثر بوده است. همچنین یافتههای پژوهش حاکی از آن است که عوامل تأثیرگذار بر امنیت راهها در ابعاد عوامل طبیعی و غیر طبیعی قابل توجه سیاحان بوده است. عوارض طبیعی زمین، گردنهها، شیبها، تنوع جغرافیایی، کوهستانی بودن برخی مناطق، شرایط جوی از جنبه عوامل طبیعی و راهزنی و وجود حیوانات درنده و خطرناک از عوامل غیرطبیعی در فقدان امنیت راهها در عصر ناصری مؤثر بوده است.
پولاک، یاکوب ادوارد (۱۳۶۱). سفرنامه پولاک؛ ایران و ایرانیان، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
پندارکلایه، ناصر (1394). بررسی امنیت راههای مواصلاتی در دورهی ناصرالدینشاه، پایاننامه کارشناسیارشد تاریخ ایران اسلامی، استاد راهنما: محسن بهشتی سرشت، گروه تاریخ، دانشگاه بینالمللی امامخمینی (ره).
ثواقب، جهانبخش، معظمی نوروزی، سودابه (۱۳۹۴). «اقدامات قاجارها در برقراری امنیت اجتماعی شهرها»، پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی، 4 (8)، ۳۰-۵۱.
جعفری، علی اکبر، سلیمانی، بتول (1396). «قراسواران و ناکارآمدی تأمین امنیت راهها و جادهها در دوره قاجار»، فصلنامه تاریخنامه ایران بعد از اسلام، ۸ (۱۵)، 35-1.
وارینگ، اسکات (۱۳۹۷). سفر به شیراز و دیگر شهرهای جنوبی، ترجمه عبدالرضا کلمرزی و رضا صالحیان کوشک قاضی، تهران، نامک.
وامبری، آرمینیوس (۱۳۸۱). زندگی و سفرهای وامبری، ترجمه محمد حسین آریا، تهران: علمی و فرهنگی.
وزینی افضل، مهدی (1399). «نقش مهندس آلبرت کاستگرخان در توسعه ایران دوره قاجار»، فصلنامه گنجینه اسناد، 30 (4)، 145-112.
وزینی افضل، مهدی (۱۳۹۸). «منافع اقتصادی و سیاسی روسیه و انگلستان در راه سازی شوسه در ایران دوره قاجار» فصلنامه تاریخ نو، ۹ (۲۶)، 37-3.
وزینی افضل، مهدی؛ نورائی، مرتضی؛ جعفری، علی اکبر (۱۳۹۵). «سیاستها و چالشهای ناصرالدین شاه در توسعه راه شوسه مازندران»، دوفصلنامه پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام، ۱۹، 260-236.
وزینی افضل، مهدی (1394 الف). تحلیلی تاریخی از سیاست گذاریها، چالشها و کارکردهای توسعه راهسازی شوسه در نیمه دوم قاجاریه با تکیه بر اسناد (۱۲۶۴-۱۳۴۴هـ.ق/ ۱۸۴۷-۱۹۲۵م)، رساله دکتری تاریخ گرایش ایران اسلامی، اساتید راهنما: مرتضی نورائی و علیاکبر جعفری، گروه تاریخ، دانشگاه اصفهان.
وزینی افضل، مهدی؛ نورائی، مرتضی؛ جعفری، علی اکبر (۱۳۹۴ ب). «سیاستها و عملکرد ناصرالدین شاه در توسعه راههای گیلان با تاکید بر بازخوانی و تحلیل سند امتیازنامه راه شوسه انزلی به قزوین»، فصلنامه گنجینه اسناد، ۲۵ (1)، 80-5.
وزینی افضل، مهدی، اسماعیلی نصرآبادی، حسین (۱۳۹۰). «تبیین و بررسی امتیاز نامه راه شوسه تهران به قم در دوره ناصرالدین شاه»، فصلنامه مطالعات تاریخ فرهنگی، ۳ (۱۰)، 132-104.
وزینی افضل، مهدی، قنبری کلاشی، صباح (1390). «تعمیر و توسعه راه تهران-قم در دوران قاجار»، فصلنامه تحقیقات تاریخ اجتماعی، 1 (2)، 123-101.
ویلز، چارلز جیمز (۱۳۸۹). ایران در یک قرن پیش، ترجمه غلامحسین قراگوزلو، تهران: اقبال.
ییت، چالز ادوارد (۱۳۶۵). سفرنامه خراسان و سیستان، ترجمه قدرتالله روشنی زعفرانلو و مهرداد رهبری، تهران: یزدان.
فروهی, آرمان و بهرامی, فاطمه زهرا . (1404). بررسی عوامل تأثیرگذار بر امنیت راهها در دوره ناصری از دیدگاه سفرنامههای خارجی. پژوهشنامه تمدن ایرانی, 7(1), 107-130. doi: 10.22103/jic.2025.25567.1454
MLA
فروهی, آرمان , و بهرامی, فاطمه زهرا . "بررسی عوامل تأثیرگذار بر امنیت راهها در دوره ناصری از دیدگاه سفرنامههای خارجی", پژوهشنامه تمدن ایرانی, 7, 1, 1404, 107-130. doi: 10.22103/jic.2025.25567.1454
HARVARD
فروهی, آرمان, بهرامی, فاطمه زهرا. (1404). 'بررسی عوامل تأثیرگذار بر امنیت راهها در دوره ناصری از دیدگاه سفرنامههای خارجی', پژوهشنامه تمدن ایرانی, 7(1), pp. 107-130. doi: 10.22103/jic.2025.25567.1454
CHICAGO
آرمان فروهی و فاطمه زهرا بهرامی, "بررسی عوامل تأثیرگذار بر امنیت راهها در دوره ناصری از دیدگاه سفرنامههای خارجی," پژوهشنامه تمدن ایرانی, 7 1 (1404): 107-130, doi: 10.22103/jic.2025.25567.1454
VANCOUVER
فروهی, آرمان, بهرامی, فاطمه زهرا. بررسی عوامل تأثیرگذار بر امنیت راهها در دوره ناصری از دیدگاه سفرنامههای خارجی. پژوهشنامه تمدن ایرانی, 1404; 7(1): 107-130. doi: 10.22103/jic.2025.25567.1454