1
استادیار گروه حقوق، دانشکده حقوق، علوم سیاسی و تاریخ دانشگاه یزد، ایران
2
استادیار گروه تاریخ، دانشکده حقوق، علوم سیاسی و تاریخ دانشگاه یزد، ایران
10.22103/jic.2025.24431.1387
چکیده
این پژوهش به بررسی تطبیقی مجازات خیانت زناشویی در تمدن‌های بین‌النهرین، یهود و ایران باستانی می‌پردازد. در این جوامع، روابط فرازناشویی معمولاً برای مردان عواقب قانونی نداشت، مگر در شرایط خاص، در حالی که زنان به خاطر خیانت با مجازات‌های سنگین و حتی اعدام مواجه بودند. این نوشتار با استفاده از روش‌های تاریخی و تحلیل متون کهن، قوانین و عرف‌های حاکم در این جوامع را مورد بررسی قرار می‌دهد و به دنبال پاسخ به این پرسش است که چرا زنان مجازات‌های سخت‌تری را متحمل شدند. نتایج نشان می‌دهد که در بین‌النهرین، شدت مجازات‌ها برای زنان بیشتر از ایران باستان بود؛ در حالی که مجازات‌ها در ایران به نوعی به ابعاد اخروی و اجتماعی مرتبط می‌شدند. این دوگانگی در برخورد با جنسیت و خیانت احتمالاً ناشی از نگرش‌های دینی و اجتماعی متفاوت در این فرهنگ‌هاست. بین‌النهرین، که به معنای «میان دو رود» است، به نواحی بین دو رود دجله و فرات در غرب آسیا اشاره دارد. این منطقه، که امروزه شامل بخش‌هایی از عراق، کویت، سوریه و ترکیه می‌شود، به عنوان زادگاه چندین تمدن باستانی، در تاریخ بشریت جایگاه ویژه‌ای دارد. از جمله این تمدن‌ها می‌توان به تمدن سومر و آکد، تمدن بابل، و تمدن آشور اشاره کرد، که هر یک از آن‌ها دارای ویژگی‌ها و دستاوردهای منحصر به فردی در زمینه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و نظامی بودند. بنابراین، در بین‌النهرین، خیانت به‌عنوان موضوعی حقوقی و مالی، در تورات به‌عنوان موضوعی تحقیرآمیز و در ایران باستان به‌عنوان موضوعی اخلاقی و اجتماعی تلقی می‌شد که در این پژوهش به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است.
بهزادی، زهرا(1379). قوانین حمورابی و حقوق زن در شرق باستان، مجله حقوقی دادگستری، شماره 30، ص 35-44.
تاج بخش، غلامرضا و همکاران(1399). «تحلیل داده بنیاد فرایند شکل گیری خیانت زناشویی»، دو فصلنامه پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، سال نهم، شماره 17، صص 51 تا 72
جلالی، ایرچ؛ زنگی آبادی، نرگس(1392). بررسی مجازات های کیفری زنان ایران باستان از هخامنشیان تا پایان ساسانیان». مسکویه. سال8، ش 25. ص 31.
حیدری، حسین و جنت خاکسار(1393). ««مطالعه تطبیقی مقررات کیفری عبرانی و حمورابی». پژوهش حقوق کیفری، سال سوم، شماره هشتم، پاییز ،1393 ص 115-143.
خرده اوستا(بی‌تا). تفسیر پورداوود. بمبئی: انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی
راس، مارتا و دیگران. «قوانین اشنونا؛ یادگار حقوقدانان باستانی». ترجمه حسین بادامچی. مجله حقوقی دادگستری. دوره 65. شماره 37. (زمستان 1380). صص 100-82.
سرمدی، یاسمن، خدابخش احمدی(1400). «آسیب‌های ناشی از خیانت زناشویی زوجین». خانواده پژوهی، سال هفدهم، شماره 65: صفحات 98-81.
شایست ناشایست، متنی به زبان پارسی میانه (پهلوی ساسانی)(1369). ترجمه کتایون مزدا پور، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
صمدی کاشان، سحر(1398). «خیانت زناشویی: کاوشی در دیدگاه ها، عوامل و پیامدها». رویش روان شناسی، سال 8، شماره 37.
صمدی کاشان؛ سحر و همکاران(1398). «اثر بخشی مشاوره گروهی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر احساس تنهایی زنان آسیب دیده از خیانت زناشویی» ؛ فصلنامه پژوهش‌های کاربردی روان شناختی. (1) 10؛ صص 82-73
عزیزی، مرتضی؛ سنگتراش میرآقائی، منیژه(1398). «پیش‌بینی خیانت زناشوئی بر اساس تفکیک خویشتن و دلزدگی زناشوئی زنان مراجعه کننده به مراکز مشاوره شهر تبریز». زن و مطالعات خانواده، سال یازدهم، شماره 43، صص 7-17
فرهمند، مهناز؛ رضوانی، زهره(1398). «نقش ساختار خانواده بر عملکرد آن در خانواده‌های تک همسری و چند همسری». جامعه‌شناسی کابردی، سال سی‌ام، شماره پیاپی (75)، شماره سوم، صص 154-134
قانون مدنی زرتشتیان در زمان ساسانیان، گفتاری درباره کتاب ماتیکان هزارداتستان، گردآورنده و مترجم: موبد رستم شهزادی، به کوشش مهرانگیز شهزادی، بی‌جا: بی‌نا
قانون نامه حمورابی(1373). ترجمه کامیار عبدی. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
کریمر، ساموئل(1340). الواح سومری، ترجمه داود رسایی، تهران: ابن سینا.
کریمی، جواد و همکاران،(1393). «بررسی میزان اثر بخشی زوج درمانی یکپارچه‌نگر بر کاهش افسردگی، علایم استرس پس از سانحه و افزایش گذشت و روابط صمیمانه پس از خیانت همسر»، پژوهش‌های روانشناسی بالینی و مشاوره، 4(2) ، 68-51
کریمی، سارا و همکاران(1398). «رواسازی پرسشنامه خیانت زناشویی»؛ نشریه علمی روانشناسی بالینی و شخصیت، دوره 17، ش 1، پیاپی 32، صص248- 237
کشمیری(بی‌تا). «پژوهشی چند در کتیبه های شاهنشاهان هخامنشی». بررسیهای تاریخی. بی جا
ماتیکان هزار داتستان(1355). به کوشش احسان یارشاطر و محمد مقدم، تهران: سازمان خدمات اجتماعی.
مزداپور، کتایون(1402). زن در دین زردشتی. تهران: هیرمبا
مشکور، محمد جواد(1325). گفتاری درباره دینکرد؛ مشتمل بر شرح بخش‌های دینکرد، تاریخ اوستا و ادبیات دینی پهلوی. تهران: کارنامه پیوسته انجمن ایرانشناسی
مینوی خرد(1354). ترجمه احمد تفضلی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
نامه تنسر به گشنسب(1354). تصحیح مجتبی مینوی، تهران: خوارزمی
هرودت (1336). تاریخ هرودت. کلی یو. ج اول. با مقدمه دکتر هادی هدایتی. تهران: دانشگاه تهران.
یوسفی و همکاران(1395). «بررسی مدل باورهای مذهبی، سبک‌های حل تعارض و تعهد زناشوئی با نگرش نسبت به خیانت زناشوئی». دو فصلنامه مشاوره کاربردی، (1) 6؛ 64-47).
)