شواهد باستان‌شناختی حامل پیام‌های نهفته‌ای هستند که بر پایۀ باورها، اعتقادات، آیین، دین و فرهنگ یک تمدن شکل می‌گیرند. هنر انسان کهن اغلب، در قالب مواد فرهنگی برای آیندگان باقی مانده است. از آغاز پیدایش خلقت بشر، نمادها همواره در تمام سطوح حیات جمعی انسان، نقش بسزایی ایفا کرده‌اند. نمادهای ترسیم شده توسط انسان با گذشت زمان، از اشکال ابتدایی و خام به سوی صور ظریف در حرکت بوده‌اند. بدین‌سان، مطالعۀ آیکونوگرافیک وآیکونولوژیک موجب بازخوانی معنای حقیقی و پنهان در عمق آثار می‌شود. از طریق مطالعۀ آیکونوگرافیک جنبه‌های گوناگون ادبی-اسطوره‌ای یک اثر مورد تحلیل قرار می‌گیرد. در مقابل، مطالعۀ آیکونولوژیک، پس‌زمینه‌های فرهنگی در کنه یک تمدن را مورد بررسی قرار داده و محتوای حقیقی نمادهای نهان را آشکار می‌سازد. یکی از مهم‌ترین نقشمایه‌های بر جای مانده از فرهنگ جیرفت، شمایل نبرد شیر و گاو است. نقشمایۀ مذکور، بر روی ظروف گوناگون کلریتی این تمدن به وضوح هویداست. تکرار این صحنۀ نبرد به شیوه‌های گوناگون هنری، معنایی جز تأکید هرچه بیشتر هنرمند جیرفتی بر این نقشمایه را در بر ندارد. پژوهش حاضر با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای و شیوۀ توصیفی-تحلیلی بر آن است از طریق مطالعۀ آیکونوگرافیک و آیکونولوژیک نقشمایۀ مذکور، اهمیت آن را در فرهنگ جیرفت مورد بررسی قرار دهد. یکی از مهم‌ترین نقوش بکار رفته بر روی آثار هنری جیرفت، نقشمایۀ نبرد شیر و گاو است. نکتۀ حائز اهمیت در ارتباط با این نقشمایه این است که این شمایل بر روی آثار گوناگون تمدن مذکور به کرات تکرار شده‌است. بازآفرینی این نقشمایه بیانگر اهمیت این شمایل در میان مردمان عصر مفرغ است. پژوهش حاضر بر آن است از طریق مطالعۀ آیکونوگرافیک و آیکونولوژیک نقشمایۀ نبرد شیر و گاو، به معانی نهفته در ورای این شمایل و اهمیت آن در حیات فرهنگی و اجتماعی جیرفت در هزارۀ سوم پ.م بپردازد.
آقاعباسی، زهرا(1388)، نسبت نقشمایه‌های نویافتۀ جیرفت با نمونه‌هایی از اسطوره‌های ایرانی، «مجلۀ مطالعات ایرانی»، 8 (16)، 33-21.
آموزگار، ژاله(1388)، تاریخ اساطیری ایران، تهران: سمت.
اسلامی‌راد، سعید(1398)، مطالعۀ آیکونوگرافی نقشمایه‌های ترکیبی انسان حیوان با تاکید بر نقشمایۀ انسان عقرب در هنر جیرفت(هزارۀ سوم پ.م)، مطالعات انسان‌شناسی و فرهنگ، دانشگاه تهران.
تفضلی، احمد(1382)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، تهران: سخن.
چوبک، حمیده(1384)، تحلیل فرهنگی جازموریان-شهر قدیم جیرفت در دورۀ اسلامی: استاد راهنما دکتر محمد یوسف کیانی، پایان‌نامۀ دکتری دانشگاه مدرس، رشتۀ باستان‌شناسی دورۀ اسلامی.
حسین‌آبادی، زهرا(1395)، بررسی نقوش جانوری و «جانوران ترکیبی» در آثار سنگی تمدن جیرفت، مجلۀ هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، دورۀ 21، شمارۀ 1، صص: 9-21.
حصاری، مرتضی؛ پیران، صدیقه(1384)، فرهنگ حاشیۀ هلیل‌رود و جیرفت(کاتالوگ نمایشگاه گزیده‌ای از اشیاء استردادی)؛ تهران: موزۀ ملی ایران، چاپ اول.
داوودی‌مقدم، فریده؛ و همکاران(1394)، بررسی چرایی نبرد شیر و گاو در قالیهای ایرانی با تکیه بر اسطوره‌ها و متون ادبی، فصلنامۀ تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی(بهار ادب)، سال 8، شمارۀ 30، صص: 201- 220.
رازانی و همکاران(1388)، نگاهی به نو یافته‌های باستان‌شناختی جیرفت، دو فصلنامۀ تخصصی دانش مرمت و میراث فرهنگی، سال پنجم، شمارۀ 3، صص: 40-29.
راشدمحصل، محمدتقی(1385)، گزیده‌های زادسپرم، تهران: موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
رضایی، عبدالعظیم(1379)، اصل و نسب دین‌های ایران باستان، تهران: در.
رضایی، عربعلی(1382)، واژگان توصیفی ادبیات انگلیسی-فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.
رضازاده، زهرا؛ حسن‌اوغلی‌زرنق، سویل(1394)، بررسی نقوش جانوری در آئین مترائیسم، «کنفرانس بین‌المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی».
رضی، هاشم (1371)، آئین مهر، تهران: بهجت.
رفعتی، حسین(1386)، جیرفت در آینۀ تاریخ، کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
رفیع‌فر، جلال‌الدین(1382)، جیرفت کهن‌ترین تمدن شرق، گفت و گو با یوسف مجیدزاده، نامۀ انسان‌شناسی، دورۀ اول، ش چهارم، صص: 208-197.
ریاضی، محمدرضا(1375)، فرهنگ مصور اصطلاحات هنر ایران، تهران: دانشگاه الزهرا.
ستاری، جلال(1388)، مدخلی بر رمزشناسی عرفانی، تهران: مرکز.
سنگاری، اسماعیل؛ صالحی، پریسا(1402)، بررسی و تحلیل نمادشناسانۀ نقشمایۀ درخت نخل در هنر جیرفت، مجلۀ تحقیقات تاریخ اقتصادی ایران، دو فصلنامۀ علمی-پژوهشی، سال 12، شمارۀ 1، بهار و تابستان 1402، صص. 105-126.
)