تصویر فرهنگ و تمدن ایرانی در سفرنامه ابودلف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه بوعلی سینا همدان

2 فارغ التحصیل دکتری گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه بوعلی سینا همدان

3 استادیار گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه بوعلی سینا همدان

10.22103/jic.2024.23296.1317

چکیده

تصویرشناسی یکی از شاخه‌های ادبیات تطبیقی است و اصطلاح تصویرشناسی بسیار عام و فراگیر است. در واقع واژه تصویرشناسی واژه‌ای نو است که حتی در برخی از فرهنگ‌های لغت هنوز ثبت نشده است تصویرشناسی به رویکردی نسبتاً جدید در ادبیات تطبیقی اطلاق می‌شود که به مطالعة تصویر «دیگری» برون فرهنگی در ادبیات ملی یا بررسی تصویر یک «من» در ادبیات دیگری می‌پردازد. زادگاه تصویرشناسی کشور فرانسه است سپس از آنجا به سایر نقاط دنیا راه یافت. در حوزه مطالعات تاریخی و تطبیقی، سفرنامه‌ها به دلیل محتوای اجتماعی و فرهنگی خود از اهمیت بسیاری برخوردار هستند (سفرنامه‌ها به عنوان یک سند با ارزش تاریخی و اجتماعی از جمله منابع مهم و ارزشمند در تصویرشناسی به شمار می‌آیند و از روزگاران گذشته به عنوان یکی از انواع مهم ادبی جایگاه ویژه‌ای در ادبیات هر عصر داشته‌اند و بازتاب دهنده زندگی، فرهنگ، طبیعت، جاذبه‌های ملل مختلف از دیدگاه نویسنده می‌باشند. جاذبه‌های ایران شامل؛ جاذبه‌های طبیعی، جاذبه‌های انسان‌ساخت و جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی می‌باشد. یکی از سفرنامه‌هایی که به توصیف جاذبه‌های مناطقی از ایران در قرن چهارم هجری می‌پردازد، سفرنامه ابودلف است. در این سفرنامه، مناطق و آثار ایران توسط ابودلف به تصویر کشیده شده است. روش تحقیق پژوهش حاضر توصیفی - تاریخی بوده و با تکیه بر اسناد تاریخی به بازنمایی جاذبه‌های ایران در سفرنامه یاد شده پرداخته می‌شود. نتایج تحقیق حاکی از آن است که تصویر چشمه‌ها، معادن، گل‌ها، میوه‌ها و کوه-ها به عنوان جاذبه‌های طبیعی ایران در سفرنامه ابودلف از بازخورد بیشتری برخوردار بوده و جاذبه های فرهنگی و تاریخی و جاذبه‌های انسان‌ساخت در مراحل بعدی قرار دارند و خوانندگان ایرانی و عربی با مطالعه سفرنامه یاد شده که حاصل مشاهدات ابودلف بوده است و آشنایی با جاذبه‌های ایران، به دیدن آن‌ها بیش از پیش ترغیب می‌شوند.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
ابن بطوطه، محمد بن عبدالله. (1337). سفرنامه ابن بطوطه، ترجمه علی موحد، تهران: نشر کتاب.
استخری، ابراهیم بن محمد. (1368). مسالک و ممالک، تصحیح ایرج افشار، تهران: علمی و فرهنگی.
بختیاری، سعید .(1383). اطلس گیتاشناسی استان­های ایران. تهران: مؤسسه جغرافیایی وکارتوگرافی گیتاشناسی.
پروینی، خلیل. نظری منظم، هادی. خضری، کاوه .(1391). «صورة مایاکوفسکی فی شعرعبدالوهاب البیاتی وشیرکو بیک هس، دراسة صورولوجیة فی الأدب المقارن ». مجله إضاءات نقدیة . السنة الثانی.العدد الثامن. صص 55-75.
ترابی، سیّدمحمد. (1392). نگاهی به تاریخ و ادبیات ایران، جلد اول، تهران: انتشارات ققنوس.
ثعالبی النیسابوری، أبی منصور عبدالملک .(1983). یتیمة الدهر فی محاسن اهل العصر. شرح و تحقیق الدکتور مفید محمد قمیحه. الجزء الثالث. الطبعة الاولی. بیروت: دار الکتب العلمیة.
حسینی، خدیجه .(1395) «تصویر دیگری ایرانی در شعر عربی، نمونه موردی تصویر خاندان طاهریان درشعر شاعران عصر عباسی». پایان نامه کارشناسی ارشد: دانشگاه بوعلی سینا همدان.
حنون، عبدالمجید .(1986). صورة الفرنسی فی روایة المغربیة. الجزائر: دیوان المطبوعات الجامعیة.
جعفری، ابوذر .(1385). «شیز: تحلیلی تاریخی و کالبدی و بررسی انطباق مکانی آن با تخت سلیمان». نشریه هنرهای زیبا. شماره25. صص 25-34.
داس ویل، راجر .(1384). مدیریت جهانگردی، مبانی، راهبردها و آثار. ترجمه: سیدمحمد اعرابی. چاپ سوم. تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.
دهخدا، علی اکبر .(1370). لغت نامه دهخدا. تهران: سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور.
رضا، عنایت الله .(1367). دایرة المعارف بزرگ اسلامی. تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
ریاحی خویی، محمد امین .(بی تا). «ملاحظاتی در مورد زبان کهن آذربایجان». مجله سیمای اقتصادی. شماره 182. صص 26-35.
سامی، سعدی .(1391). «آب درمانی». آموزش تربیت بدنی. دوره دوازده. شماره2. صص47-49.
سپهری، سپیده .(1393). «بررسی مقایسه­ای بازتاب فرهنگ و رسوم ایرانیان عهد صفوی در سفرنامه­های شاردن و تاورنیه». فصل نامه­ی تخصصی تحلیل و نقد متون زبان و ادبیات فارسی. شماره 22. صص161-190.
سردار اسعد، علیقلی بن حسینعلی .(1386). تاریخ بختیاری، خلاصه الأعصار فی تاریخ البختیاری. تهران: نشر اساطیر.
عصفور، جابر .(1998). المرایا المتجاورة. (دراسة فی نقد طه حسین). مصر: دارالقباء.
علوی زاده، فرزانه .(1393). «تصویر ایران و ایرانی، در سفرنامه ژان شاردن، تأملی در انگاره آفرینی­ و کلیشه­ها در ذهنیت سفرنامه نویس». مجله جستارهای ادبی (ادبیات و علوم انسانی سابق). سال 46. شماره 186. صص 147-170.
غنیمی هلال، محمد.(1373). ادبیات تطبیقی: تاریخی و تحول، اثرپذیری و اثر گذاری فرهنگ و ادب اسلامی: ترجمه سید مرتضی آیت الله زاده شیرازی. تهران: امیر کبیر.
غنیمی هلال، محمد. (1999). الأدب المقارن، بیروت: دار العوده.
فهیم، حسن .(1989). ادب الرحلات. الکویت: المجلس الوطنی للثقافه و الفنون.
کراچکوفسکی، ایگناتی یولیانوویچ .(1384). تاریخ نوشته های جغرافیایی در جهان اسلام. ترجمه: ابوالقاسم پاینده. تهران: علمی و فرهنگی.
کرستن سن، آرتو .(1367). ایران در زمان ساسانیان. ترجمه: رشید یاسمی. چاپ پنجم. تهران: انتشارات امیر کبیر.
گویارد، ام. اف .(1374). ادبیات تطبیقی. ترجمه: علی اکبر خان محمدی. تهران: پاژنگ.
لعیبی، شاکر .(2013). «مقدمة لرحلتی أبی دلف، مسعر بن مهلهل الخزرجی الینبوعی». الکوفه. مجلة فصلیة محکمة. السنة 2. العدد 3. صص 30-53.
مشکور، محمد .(1371). جغرافیای تاریخی ایران باستان. تهران: دنیای کتاب.
مشهدی میرزایی، امیر .(1388). «گل و گیاه در تزیین تاریخ». مجله هنر. شماره338. صص42-43.
مکی، محمدکاظم.(1383). تمدن اسلامی در عصر عباسیان، ترجمه محمد سپهری، تهران: سمت.
مینورسکی، ولادیمیر .(1354). سفرنامه ابودلف در ایران. ترجمه: سید ابوالفضل طباطبایی. تهران: انشارات زوار.
نامور مطلق، بهمن .(1388). «درآمدی بر تصویرشناسی، معرفی یک روش نقد ادبی و هنری در ادبیات تطبیقی». فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی. دانشگاه آزاد جیرفت. شماره 12. صص 119-138.
نانکت، لاتیشیا .(1390). «تصویرشناسی به منزله خوانش متون نثر معاصر فرانسه و فارسی». ترجمه مژده دقیقی. مجله ادبیات تطبیقی، ویژه نامه فرهنگستان. دوره دوم. شماره اول. صص100-115.
نصراللهی، زهرا. جهانبازی، ندا. ناصری، طاهره .(1393). «رده­بندی استان­های کشور بر حسب جاذبه­های گردشگری». مطالعات مدیریت گردشگری. سال نهم. شماره28. صص17-37.
نظری منظم، هادی. میرزایی، فرامرز. رحیمی آذین، مرضیه .(1395). «تصویر ایران در رمان سمرقند اثر امین معلوف، پژوهشی در ادبیات تطبیقی». فصلنامه پژوهش­های ادبیات تطبیقی. دوره 4. شماره 4. صص 25-55.
نظری منظم، هادی. پروینی، خلیل. هدایتی، نازنین .(1397). «الآخر الإنکلیزی فی مرایا الأنا الشرقیة المختلفة کتاب الجسد حقیبة السفر لغادة السمان أنموذجا». مجلة الجمعیة الإیرانیة للغة العربیة وآدابها، فصلیة محکمة، العدد 46. صص 1-20.
وریکا، الکساندر .(1357). «ملاحظاتی چند درباره اثر تاریخی واقع در کنگاور که معبد آناهیتا عنوان یافته است». آگاهنامه. شماره35. صص 18-21.