واکاوی تاریخیِ دنیای آرمانی زنان در افسانه نوش‌آفرینِ‌گوهرتاج

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه علامه طباطبایی

10.22103/jic.2024.22966.1294

چکیده

دنیای آرمانی زنان در ضدیت و چالش با واقعیت زیسته آن‌ها از اعصار دور تا به کنون وجود دارد، گواه این مدعا در بستر متونی چون افسانه‌ها و داستان‌های عامیانه و نیز حتی برخی از متون مختلف برجای مانده از تاریخ هویداست. این مسأله در صفحه ذهنی زنان به عنوان مقوله‌ای تاریخمند می‌تواند موضوع مطالعاتی جالب توجهی را به دست دهد. در این گونه متون حضور زن خارج از سپهر زنانه و در چالش با گفتمان‌های معمول خود نشان روشنی است از اینکه زنان در دنیای رویاهای خود آن انقیاد برساخته اجتماعی و فرهنگی را که خود نیز در آن سهیم بوده‌اند نمی‌خواسته‌اند. قصه نوش‌آفرین‌گوهرتاج برجای مانده از اواخر دوره صفویه و کتابت شده در دوره قاجاریه نمایی از دنیای آرمانی زنان را تصویر می‌کند و در ضدیت با گفتمان‌های سنتی _فرهنگی همچون سایر آثاری از این دست در آن عشق و عشق ورزی و ازدواج اختیاری اهمیت بسیاری دارد. در اینجا با نگاهی به اهمیت خوانش دنیای زنان در قصه‌ها و با زمینه کاوی تاریخی از وضعیت زیسته و تاریخمند آنان با روش توصیفی-تحلیلی به شرح دنیای زنان در این قصه و آرمان شناختی آنان در مقوله عشق و ازدواج پرداخته شده است.. نتیجه حاصل از خوانش داده های این قصه نشان می‌دهد که در این قصه زنان علیرغم پیوند با گفتمان‌های اجتماعی_فرهنگی پاره‌ای از محدودیت‌ها را در مقوله ازدواج کنار می-زنند و در پی مرد دلخواه خود و ازدواجی رمانتیک از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کنند.






کلیدواژه‌ها


آبراهامیان یرواند ،(1377)، ایران بین دو انقلاب: درآمدی بر جامعه شناسی سیاسی ایران معاصر، ترجمه احمد گل محمدی، محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشرنی.
اتحادیه، منصوره(1377)، اینجا طهران است،مجموعه مقالاتی درباره طهران 1269-1344ه.ق، تهران: نشرتاریخ ایران.
استرآبادی، بی­بی خانم ،( 1371)، معایب­الرجال، به کوشش افسانه نجم­آبادی، چاپخانه شیکاگو: انتشارات نگرش و نگارش زن.
الارجانی، فرامرزبن خدادادبن عبدالله الکاتب ( 1343)،سمک عیار ،تصحیح پرویز خانلری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
برنارد،جسی(1384)،دنیای زنان،ترجمه شهرزاد ذوفن،تهران:اختران.
بهرامی،عبدالله(1363)، خاطرات از آخر سلطنت ناصرالدین شاه تا کودتا،تهران:علمی.
پولاک، یاکوب ادوارد(1361)،ایران و ایرانیان، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران: انتشارت خوارزمی.
تاج السلطنه،(1378)،خاطرات، به کوشش مسعود عرفانیان،تهران:نشر تاریخ ایران.
تاورنیه ،ژان باپتیست (1362)، سفرنامه ،ترجمه ابوتراب نوری،تهران: سقائی.
جمعی از نویسندگان، تاریخ اجتماعی زنان در عصر قاجار(1400).،گردآوری سمیه سادات شفیعی،تهران:ثالث.
حسینی مریم، ریشه های زن ستیزی در ادبیات کلاسیک فارسی ،انتشارات چشمه،1396
خانم فردا کوچ است(1398)، پژوهش رسول جعفریان و کیانوش کیانی، ویرایش و تدوین زهرا صالحی زاده،نشر اطراف.
خوانساری، آقاجمال(2535)، کلثوم ننه، با طرح های بیژن اسدی پور، تهران: مروارید.
خیراندیش، عبدالرسول(1381) ،«دشواری های مطالعات تاریخی راجع به زنان در تاریخ ایران»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، دی ماه، شماره 63.
دروویل گاسپار(1388)، سفرنامه، ترجمه جواد محبی، تهران: گوتنبرگ.
دلاشو، م.لوفلر(1364)،زبان رمزی افسانه­ها، ترجمه جلال ستاری،تهران:توس.
سانسون (1346) ،سفرنامه، ترجمه دکتر تقی تفضلی، تهران: بی­نا.
سه روز به آخر دریا (ا1397)،سفرنامه شاهزاده خانم قاجاری، به کوشش نازیلا ناظمی،تهران: نشر اطراف.
شاردن ژان(1335)،سیاحتنامه،ترجمه محمدعباسی،تهران: امیرکبیر.
شیرازی، عالیه خانم ( 1397)، سفرنامه چارد کردیم رفتیم تماشا، ویرایش زهره ترابی،،تهران: نشر اطراف.
  فرانکلین، ویلیام(1358)، مشاهدات سفر از بنگال به ایران،ترجمه محسن جاویدان، تهران: مرکز ایرانی تحقیقات تاریخی.
فریزر، جیمر ( 1364)،سفرنامه فریزر،ترجمه منوچهر امیری، تهران: انتشارات توس.
فصیحی، سیمین،(1378)،« تاریخنگاری زنان در گفتگو با منصوره اتحادیه»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا،ش124.
فلور،ویلم( 2010)، تاریخ اجتماعی روابط سکسی در ایران، ترجمه محسن مینو خرد، سوئد، انتشارات فردوسی.
قصه نوش آفرین  گوهرتاج(1392)،به کوشش اولریش مارزلف، تهران: انتشارات به نگار.
کارلاسرنا(1363)، مردم و دیدنیهای ایران سفرنامه کارلاسرنا،تهران:نشرنو.
کازاما، آکی یو(1380)، سفرنامه کازاما،ترجمه هاشم رجب زاده،تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
کنت دوگوبینو(1367)، سفرنامه، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی،تهران:کتاب سرا.
 لیدی، شیل (1368)، خاطرات،ترجمه حسین ابوترابیان، تهران: نشر نو.
مونس، الدوله (1380)، خاطرات مونس الدوله ندیمه حرمسرای ناصرالدین شاه، به کوشش سیروس سعدوندیان،تهران: زرین.
نامورمطلق ،بهمن(1397)،اسطوره­کاوی عشق در فرهنگ ایرانی،تهران:انتشارات سخن.
نجم آبادی، افسانه، ( 1396)، زنان سبیلو و مردان بی ریش: نگرانی های جنسیتی در مدرنیته ایرانی، ترجمه آتنا کامل و ایمان واقفی، تهران: نشر تیسا.
-----------(1399)،چرا شد محو از یاد تو نامم؟، ترجمه شیرین  کریمی،تهران: بیدگل.
ونسا، مارتین(1387)، عهد مذاکره ،اعتراض و دولت دز ایران قرن سیزدهم، ترجمه حسن زنگنه، تهران: نشر ماهی.
 گلستانه ،ابواالحسن ( 1356)، مجمل التواریخ، به کوشش مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.