کوشک واقع در آبِ شیطان‌کوه لاهیجان، نمونه‌ای از معماری منظرِ دودمان آل‌کیا در گیلان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری باستان شناسی، دانشکده ی هنر و معماری،دانشگاه مازندران،

2 استاد باستان شناسی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران (نویسنده مسئول)

3 دانش آموخته ی دکتری باستان شناسی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران

4 دانشیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران

چکیده

معماری منظر در اواخر سده‌های میانه و متأخر گونه‌ای متفاوت از معماری منظر را تجربه کرد. این گونه‌ی جدید، نقش آب در شکل‌گیری عناصر معماری به ویژه فضاهای مرتبط با آب در باغ‌هاست. بنابر اسناد و شواهد باستان‌شناختی گرچه باغ‌پردازی کهن ایرانی همواره با استفاده از جوی، آب، فواره، حوض‌ها و استخر براساس محوریت بنا شده است؛ اما نخستین نمونه‌های اوج تجلّی این الگوی معماری در دوران اسلامی در شبه‌قاره در دوره سلاطین مملوک به تقلید از معماری منظر برخی از معابد هندو شکل گرفته‌اند. کوشک‌های واقع در آب در دوره گورکانیان فراگیر شد و در همین زمان به‌دلیل ارتباطات فرامنطقه‌ای که میان شبه‌قاره و ایران در دوره صفوی شکل گرفت این الگوی معماری وارد ایران شد. با استناد بر متون تاریخی و شواهد باستان‌شناختی کوشک واقع در آب لاهیجان یکی از کهن‌ترین کوشک‌های واقع در آبِ ایران است که توسط یکی از حاکمان محلی از خاندان آل‌کیا که در گیلان حکمرانی می‌کرد، ساخته شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد این کوشک به‌دستور خان‌احمد گیلانی (یکی از حکام محلی خاندان آل‌کیا) ساخته شده است. الگوی غالب در طراحی این کوشک، «هشت‌بهشت» است و در یک اشکوب ساخته شده‌اند. بی‌هیچ تردیدی نمای عمومی کوشک لاهیجان، شباهت زیادی با نمای کوشک نمکدان اصفهان و کوشک حیاط‌ بهشت‌باغ در احمدنگر دارد و از لحاظ الگوی ساخت قابل مقایسه با پلان کوشک نمکدان گازورگاه هرات و کوشک جال‌محل در هند است. دسترسی به کوشک از طریق پلی با سی‌و دو چشمه صورت می‌گیرد. طبق روایات، در زمان شاه‌عباس اول، به‌عنوان زمینی برای چوگان‌بازی و قپق اندازی تبدیل شده‌بود و گزارشات حاکی از آن است که در زمان شاه‌صفی از این کوشک برای برگزاری جشن‌نوروز استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار