دو سنگ‌نوشتهِ پهلویِ نویافته بر فراز کوهستان نقش‌رستم Nmw3وNmw4

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ، دانشگاه تهران مرکز، (نویسنده مسئول).

2 دانش آموخته ارشد تاریخ، دانشگاه یزد

3 دانشجوی دکتری باستان‌شناسی، دانشگاه زاهدان

چکیده

بر طبق گفته کتزیاس، کوهستان«دو ستیغ‌ی» یا «کوه‌حسین» امروزی در دشت مرودشت که صخره‌های نقش‌رستم بخشی از دامنه‌های آن ‌را در بر می‌گیرد، آثار متنوعی از دوره پیش از تاریخ فارس(پناهگاه‌های شاخص نوسنگی) و دوره تاریخی(نقش‌برجسته اَنشانی«ایلامی»، آرامگاه‌های شاهان هخامنشی و نقش‌برجسته‌های دوره ساسانی) را در خود جای داده است. افزون بر این دژی مستحکم با سفال‌های دوره ساسانی و نخستین سده‌های اسلامی بر فراز کوهستان نقش‌رستم، این کوهستان را به یکی از متمایزترین کوه‌های زاگرس جنوبی بدل نموده است. سنگ‌نوشته‌های پهلوی متعدد، آثار شاخص دیگری هستند که بوسیله کاتبان محلی و مردم عادی در دامنه و فراز کوهستان نگاشته شده است. اغلب این سنگ‌نوشته‌ها به خط پهلوی کتابی(متصل) و در چند سطر کوتاه و گُزیده بروی صخره‌ها و سنگ‌های هموار کوهستان به نگارش در آمده اند و مفاهیمی چون کتیبه‌های سنگ‌گور، اندرزهای پاردوکس-گونه، تک‌نگاره‌های دعاگونه و شرح ساخت و سازهایی بر فراز کوهستان را در بر می-گیرند. بر این اساس، این پژوهش در پی پاسخگویی به این پرسش است که حجاری سنگ-نوشته‌ها در این مکان به چه دلیل بوده است؟ در پاسخ به این پرسش این فرضیه مطرح می-گردد که کاتبان محلی سعی داشته‌اند که اندیشه‌ها و آرمان‌های خود را در آن برهه بروی صخره‌ها و سنگ‌ها به کتابت در آورند. هدف از پژوهش حاضر نیز معرفی و شناسایی دو سنگ‌نوشته نویافته، مربوط اواخر دوره ساسانی‌ست که بر فراز دره غربی کوهستانِ نقش-رستم به نگارش در آمده‌اند. با اینکه هر دو سنگ‌نوشته در اثر گذر زمان به شدت آسیب دیده‌اند، خوانش ما نشان می‌دهد که سنگ‌نوشتهِ نخست حاوی اندرزی کوتاه از زبان طبیعت و دیگری به گاه‌شماری و نجوم اشاره دارد.

کلیدواژه‌ها