بررسی ارزش و اعتبار منسوجات در ایران از منظر سیاحت نامه های عصر قاجار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه طراحی پارچه و لباس، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران

چکیده

پیش از انقلاب صنعتی، منسوجات به سبب دشواری تولید از ارزش ویژه‌ای برخوردار بود به‌طوریکه به‌عنوان یک شیء قیمتی به‌کار می‌آمد. در عصر قاجار، مقارن با تحولات بنیادی در صنعت نساجی، پارچه‌بافی در سرتاسر جهان و ازجمله ایران به مسیر دیگری ورود کرد اما همچنان در شکل سنتی صاحب نفاست به‌حساب می‌آمد. چه‌بسا که به دلیل افول تولید دستی، وجه کمیاب بودن بر این اعتبار می‌افزود. حتی در صور صنعتی نیز در ایران، پارچه یک محصول وارداتی بود که شاید از انواع داخلی مبتنی بر روش‌های صنایع‌دستی ارزان‌تر می‌نمود اما همچنان به جهت طی مسیر گرانبها بود. هدف این مقاله جستجو در مصادیق اعتبار منسوجات قاجاری از منظر سیاحت‌نامه‌‌های آن عصر است. با این حساب پرسش آن خواهد بود: با بررسی سفرنامه‌های خارجی عصر قاجار، قدر و اعتبار منسوجات در آن دوره چگونه تبیین می‌شود؟ این مقاله به شیوة توصیفی ـ تحلیلی‌ و با مداقه در داده‌های تاریخی و مستندات آن عهد (افزون‌بر سی سفرنامه) نشان می‌دهد: پارچه در هر جنسیتی و با هر کارکردی اعم از پوشاک زنانه و مردانه در سرتاسر عصر قاجار از اعتبار خاص برخوردار بود. در انواع پربها همچون شال و زری به مثابة پول نقد رد و بدل می‌شد و به‌عنوان خلعت برای هدیة بزرگان به‌کار می‌آمد. دارندگی لباس‌های متعدد نشانه‌ای از بهره‌مندی بود و برخی انواع به دیگری برتری داشت که ازجملة آنها شال، زربفت، حریر ابریشمی بود و قلمکار، چیت و قدک در مراتب بعدی قرار می‌گرفت بنابراین هرچند مقارن با این عهد، نساجی در شکل سنتی رو به اضمحلال گذاشت اما این امر نه‌تنها ارزشمندی منسوجات را متزلزل نساخت که خود دلیلی بر اعتبار بیشتر آن شد.

کلیدواژه‌ها

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار