خواجه نظام‌الملک از زمرۀ اندیشمندان و دیوان‌سالارانی است که شیوۀ حکمرانی را در عرصۀ عمل و نظر، در سیرۀ خود و کتاب سیرالملوک نمایانده است. شخصیت و اندیشه‌های سیاسی او را پژوهشگران متعددی از جنبه‌های گوناگون مورد واکاوی قرار داده‌اند اما این محققان کمتر به تدوین و ترسیم الگویی مشخص و جامع از شایستگی‌های فرمانروایی بر اساس کتاب سیرالملوک پرداخته‌اند. از این رو هدف اصلی این جستار تدوین الگوی مورد نظر خواجه از فرمانروایی مطلوب است. نگارنده در پژوهش حاضر با به‌کارگیری روش کتابخانه‌ای و محور قرار دادن کتاب سیرالملوک، داده‌های مورد نیاز را گردآورده است و در مرحلۀ پردازش ضمن بهره‌گیری از روش تحلیل محتوا با رویکرد توصیفی، تحلیلی ابعاد شایستگی و شاخص‌های مطلوب فرمانروایی را تعیین و ترسیم نموده است. بر اساس داده های سیرالملوک شاخص‌های مطلوب حکمرانی در سه بعد؛ شایستگی‌های حرفه‌ای، شایستگی‌های اخلاقی و شایستگی‌های فردی قابل تقسیم می باشند. داشتن مجموع این شایستگی‌ها امکان استقرار حکمرانی مطلوب را که مرکز ثقل آن پادشاه یا سلطان بود، از نظر خواجه فراهم می‌کرد. از نظر خواجه شاخص‌هایی همچون نظارت بر عملکرد کارگزاران و تنبیه و تشویق آن‌ها، گزینش کارگزاران، آباد کردن، پرهیز از شتاب‌زدگی، دخالت ندادن زنان در کارها، مشاوره با پیران دانا و حرفه‌ای‌ها، پاسداری از شریعت (بعد حرفه‌ای)، عدالت، بخشندگی و جوانمردی، بردباری، اخلاق نیکو، وفای به عهد (بعد اخلاقی)، داشتن عقل و دانش، دین‌داری، فرِ ایزدی، مهارت‌های رزمی، مرد بودن و ظاهر مناسب (بعد فردی) به‌عنوان مهم‌ترین شاخص‌های فرمانروای شایسته به شمار می‌روند. واژه‌های کلیدی:خواجه نظام‌الملک، فرمانروایی مطلوب، الگوی شایستگی، شاخص‌ها و ابعاد شایستگی، سیرالملوک.
)