بررسی نقش حاکمان آل بویه در احیای فرهنگِ ایران باستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه لرستان

2 دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه اصفهان

3 استادیار گروه تاریخ دانشگاه لرستان

چکیده

به دنبال فتح ایران توسط مسلمانان و گرویدن اکثریت ایرانیان به اسلام، به طور نسبی در دو سده­ی اول ه. ق فرهنگ ایرانی دچار تغییراتی شد. با وجود این بخش چشم­گیری از آداب و سنن ایران پیش از اسلام ، حیات خود را در کنار ارزش­های دینی جدید حفظ کرد . تحولات سیاسی و دینی در ایران باعث شد برخی از این سنت­ها به فراموشی یا کنار نهاده شد . اما بعد از گذشت دو سده از فتح ایران و به دنبال روی کار آمدن حکومت­های محلی تلاش­های برای بازیابی و گسترش دوباره­ی سنت­های باستانی صورت گرفت . در این میان آل بویه از جمله سلسله­هایی بود که در این زمینه نقش برجسته­ای داشت و زمامداران این سلسله­ی محلی ایرانی، گام­های اساسی برای حفظ آداب و رسوم و آیین­های ملی و احیاء آن برداشتند. این پژوهش در صدد پاسخ دادن به این سوال است که هدف حاکمان آل بویه از احیای فرهنگ ایران باستان چه بوده است؟ نتایج تحقیق حاکی از آن است که فرمانروایان آل بویه به منظور کسب مشروعیت و بهتر پذیرفته شدن حکومتشان توسط مردم در صدد برآمدند تا به پاره­ای از عناصر و مولفه­های سیاسی و فرهنگی ایران باستان عطف توجه نشان دهند.در این پژوهش تلاش بر آن است تا با استخراج  اطلاعات و داده های تاریخی از منابع دست اول و با استفاده از رویکرد تاریخی به روش توصیفی- تحلیلی به پاره­ای تلاش های فرمانروایان آل بویه در زمینه توجه به فرهنگ ایران باستان بپردازد.
 
 


 

کلیدواژه‌ها


- ابراهیم حسن (1371)، تاریخ سیاسی اسلام، ج 3، ترجمه­ی ابوالقاسم پاینده، بی جا.
- ابن اثیر، عزالدین علی (1350)، الکامل (تاریخ بزرگ اسلام و ایران)، ج 8، ترجمه­ی عباس خلیلی، تهران : شرکت سهامی چاپ و انتشارات کتب ایران.
- ابن جوزی، محمد بن علی (1357)، المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم، ج  8 ،  دایره المعارف الثمانیه، حیدر آباد دکن، 1357 .
- ابن مسکویه رازی، ابوعلی (1369)، تجارب الامم، ترجمه ابوالقاسم امامی، ج 1، تهران : سروش.
- ---------------- (1379)، تجارب الامم، ترجمه­ی علی نقی منزوی، ج / 6 ، تهران : توس .
- اشپولر، برتولد (1369)، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمه­ی مریم میر احمدی، ج2 ، تهران: علمی و فرهنگی.
- اصطخری، ابواسحاق ابراهیم (1340)، مسالک و الممالک، به کوشش ایرج افشار، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
- آقا زاده و مومنی، جعفر و محسن (1389) " ایران و آل بویه" ، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا ، شماره­ی 151.
- بوسه، هریبرت (1366)، ایران در عصر آل بویه در تاریخ ایران کمبریج ج 4 ( تاریخ ایران از اسلام تا سلاجقه) ، ترجمه حسن انوشه، تهران : امیر کبیر .
- پرویز، عباس (1366)، تاریخ دیالمه و غزنویان، تهران: علمی.
- ترکمنی آذر، پروین (1384)، دیلمیان در گستره­ی تاریخ ایران، (حکومت­های محلی آل زیار و آل بویه)، تهران : سمت.
- جعفریان، رسول (1378)، تاریخ ایران اسلامی از طلوع طاهریان تا غروب خوارزمشاهیان، تهران: موسسه­ی فرهنگی دانش و اندیشه­ی معاصر.
- جیهانی، ابوالقاسم بن احمد (1368)، اشکال العالم، ترجمه­ی علی بن عبدالسلام کاتب، مشهد : نشر آستان قدس رضوی، 1368.
- چیت ساز، محمد رضا (1379)، تاریخ پوشاک ایرانیان از ابتدای اسلام تا حمله­ی مغول، تهران: سمت و مرکز تحقیقات و مطالعات و سنجش برنامه­­ای صدا و سیما.
- خضری، احمد رضا (1384)، تاریخ خلافت عباسی از آغاز تا پایان آل بویه، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت).
- دریایی، تورج (1387)، تاریخ فرهنگ ساسانی، تهران: ققنوس، 1387 .
- رحمتی، محسن؛ شاهرخی، علاءالدین (1391)، "مردآویج و اندیشه احیای شاهنشاهی ساسانی"،  پژوهش­های تاریخی اصفهان، سال چهارم، شماره­ی اول، بهار.
- رویگر، محمد (1386)، اقدامات سیاسی، مذهبی، و فرهنگی عضدالدوله، شیراز : استهبان فارس.
- رویگر، محمد (1387)، "بررسی نسب آل بویه"، رشد آموزش تاریخ ، دوره­ی نهم ، شماره­ی 4 ، تابستان .
- رهنما، محمد هاشم (1374)، بینش­های عمده در حکمرانی فرمانروایان بویه، مجله­ی فرهنگ فارس ، فصل نامه­ی اداره­ی کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان فارس ، شیراز . سال دوم . شماره­ی شش .  1374 .
- سمیعی، کیوان (بی­تا)، "سخنی درباره­ی عناوین شاهنشاهی و شاهی در ایران "، شماره­ی دوازدهم ، سال سوم ، بی جا.
- سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن بن ابی بکر (1370)، تاریخ الخلفا، تحقیق محمد محیی الدین عبدالحمید، قم: شریف رضی.
- شجاعی زند، علی رضا (1379)، سلسله­های اسلامی در ایران و مساله­ی مشروعیت، مجله­ی اطلاعات سیاسی – اقتصادی ، تهران . سال چهارم . شماره­ی نهم و دهم . 1379 .
- صابی، ابوالحسن هلال بن محسن (1364)، رسوم دارالخلافه، ترجمه محمد رضا شفیعی کدکنی، تصحیح میخائیل عواد، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- صفا، ذبیح الله (1346)، آیین شاهنشاهی، تهران: دانشگاه تهران.
- طباطبایی، محمد جواد (1384)، دیباچه­ای بر نظریه­ی انحطاط ایران، ج 1، تهران : نگاه معاصر .
- فرای، ر . ن (1363)، تاریخ ایران از اسلام تا سلاجقه (تاریخ ایران کمبریج)، ج4، ترجمه­ی حسن انوشه ، تهران : امیر کبیر.
- فقیهی، علی اصغر (1347)، شاهنشاهی عضدالدوله (چگونگی فرمانروایی عضدالدوله دیلمی و بررسی اوضاع ایران در زمان آل بویه)، تهران : موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، 1347 .
- کرمر، ل. جوئل (1375)، احیای فرهنگی در عهد آل بویه، ترجمه­ی محمد سعید حنایی کاشانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی .
- کندی ادی، سموئیل (1381)، آیین شهریاری در شرق، ترجمه­ی فریدون بدره­ای، تهران : انتشارات علمی و فرهنگی.
- متز، آدام (1362)، تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری (رنسانس اسلامی)، ترجمه­ی علی رضا ذکاوتی قراگزلو ، ج 2 ، تهران : امیر کبیر.
- مقدسی، ابو­عبدالله محمد بن احمد (1361)، احسن التقاسیم فی المعرفه الاقالیم، ترجمه علی نقی منزوی، ج 2، تهران: شرکت مولفان و مترجمان ایران.
- مکی، محمد کاظم (1383)، تمدن اسلامی در عصر عباسی، ترجمه­ی محمد سپهری ، تهران : سمت.
- مورگان، دیوید (1373)، ایران در قرون وسطا، ترجمه­ی­ عباس مخبر، تهران : طرح نو، 1373 .
- میرخواند، محمد بن سید برهان الدین (1339)، روضه الصفا، تهران : کتاب فروشی خیام (پیروز).
- هورپاس، محمود بنی هاشم (1342)، مختصری درباره­ی مسائل اجتماعی تاریخ ایران و اروپا، تهران: بین.