همزاد پنداری یا تقابل: بررسی نگاه سیاحان اروپایی بر اختلافات مذهبی در ایران عصر صفوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استایار گروه فرانسه دانشگاه اصفهان

2 کارشناس ارشد مطالعات فرانسه دانشگاه اصفهان

چکیده

اختلافات مذهبی در دین اسلام میان شیعه و سنّی مورد توجه سیاحان اروپایی در عهد صفویه قرار گرفته است، لذا سفرنامه­های ایشان می­تواند منبع مهمی در چگونگی معرفی این اختلافات باشد. از آن­جا که تشیّع توسط پادشاهان صفوی به عنوان مذهب رسمی در ایران شناخته شده بود فلذا بیشترین اطلاعات ارائه شده توسط این سیاحان در اعتقادات از منظر شیعی نگریسته می­شد. سیطره­ی حکومت صفوی در ایران بوده و مذهب تشیع از این کشور به طور رسمی اعلام شد و سپس به دیگر نقاط جهان اسلام گسترش یافت بنابراین  تمرکز نوشتار بر اسلام شیعی و سنی در ایران است.  در این مقاله که به روش توصیفی- تحلیلی نگاشته شده است سعی می­شود تا ضمن بیان اختلافات شیعه و سنی و سیاست مذهبی دولت صفوی ، ابتدا به بررسی علل حضور سیاحان و نوع نگاه سیاحان به اختلافات موجود میان تشیع و تسنن در ایران و آن­گاه به نحوه­ی برخورد ایشان با این اختلافات پرداخته شود. از آن­جاکه مسیحیان پروتستان در قرن 17 میلادی تحت آزار اکثریت کاتولیک بودند، به هنگام ورود به ایران، نوعی حس همزاد پنداری با شیعیانی که در برابر سنیان به عنوان اقلیت شناخته می­شدند را در وجود خود یافته که این نوع نگاه در مرحله اول تحت بررسی قرار می­گیرد. در ادامه،  رویکرد گروهی دیگر به عنوان سیاحانی  کاتولیک  که جزو طبقه اکثریت  اروپای آن زمان بودند مورد تحلیل قرار می­گیرد و در پایان، نتیجه این دو رویکرد نشان دهنده­ی جهت گیری­های سیاسی حکومت­های آن زمان در برخورد با تفاوت­های مذهبی در عصر صفوی بوده است.

کلیدواژه‌ها


احمدوند، عبّاس. (1377). « گذری بر مطالعات شیعی در غرب». شماره 63. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. مقالات و بررسی­ها.
اولئاریوس، آدام. (1385). سفرنامه آدام اولئاریوس. ترجمه احمد بهپور. تهران. انتشارات ابتکار نو.
پناهی، عباس. (1388). « بازتاب فرهنگ و اجتماع ایران در سفرنامه­های اروپائیان». شماره 133.ص 61-69. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. مجله کتاب ماه.
تاورنیه، ژان باتیست. (1383). سفرنامه تاورنیه. ترجمه حمید ارباب شیرانی. تهران. انتشارات نیلوفر.
حدیدی، جواد. (1344). « جهانگردان فرانسوی در ایران ( سده هفدهم میلادی)». شماره 4. مجله دانشکده ادبیات مشهد. سال اول.
خاتون آبادی، میرمحمدباقر. (1375). ترجمه اناجیل اربعه، به کوشش رسول جعفریان. تهران. نشر میراث مکتوب.
دلاواله، پیترو. (1370). سفرنامه پیترودلاواله. ترجمه شعاءالدین شفا. ج2. تهران. علمی فرهنگی.
شاردن، ژان. (1372). سفرنامه. ترجمه اقبال یغمایی. تهران. انتشارات تونس.
----------. (1362). سفرنامه شاردن ( بخش اصفهان). ترجمه حسین عریضی. تهران. نشر نگاه.
----------. (1350). سیاحتنامه شاردن. ترجمه محمد عباسی. تهران. انتشارات امیرکبیر. جلد 4. چاپ دوم.
----------. (1335). سیاحتنامه شاردن. ترجمه محمد عباسی. تهران. انتشارات امیرکبیر. جلد 1.
صفت­گل، منصور. روساساجیما، تاته. (1379). « زندگانی ژان شاردن- جهان اسلام و اروپا در سده­ی هفدهم میلادی- تالیف پروفسور ماساشی هانه دا». ص 86-92. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. کتاب ماه تاریخ و جغرافیا.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (علامه). (1348). شیعه در اسلام. با مقدمه دکتر حسین نصر. بی­جا. قائم.
علوی­زاده، فرزانه. (1393). « تصویر ایران و ایرانی در سفرنامه شاردن». شماره 185. ص 147-170. جستارهای ادبی.
فروغی، حسن. (1381). « تاثیر سفرنامه­های فرانسوی مربوط به ایران بر ذهنیت خوانندگان در قرن هجدهم». شماره 13. ص 51-78. پژوهش زبان­های خارجی.
فیگوئرا، دن گارسیا دسیلوا. (1364). سفرنامه. ترجمه غلامرضا سعیدی. تهران.
کروسینسکی، تادیوزیودا. (1363). سفرنامه کروسینسکی، یادداشت­های کشیش لهستانی عصر صفوی. ترجمه عبدالرضا بیگ دنبلی. تهران. بی جا.
کمپفر، انگلبرت. (1363). سفرنامه کمپفر. ترجمه کیکاووس جهانداری. تهران. انتشارات خوارزمی.
کمپفر، انگلبرت. (1360). سفرنامه کمپفر. تهران. انتشارات خوارزمی. چاپ دوم.
لین، تونی. (1380). تاریخ تفکر مسیحی. ترجمه روبرت آسریان. تهران. انتشارات فرزان.