سه اندرزنامۀ منظوم دورۀ ساسانی به زبان پهلوی

نویسنده

عضو هیات علمی پژوهشکدۀ فرهنگ اسلام و ایران

چکیده

اندرزنامه‌های پهلوی بخش مهمی از ادبیات دورۀ میانه هستند که حکمت و رویکرد اخلاقی جامعۀ ایران را در عصر ساسانی بازتاب می‌دهند. مجموعۀ اندرزهای پهلوی بر ادبیات و شعر پس از اسلام تأثیر بسزایی گذاشته است. این آثار عمدتاً به نثر هستند؛ اما در میان آنها چند متن کوتاه وجود دارد که ساختاری شعرگونه دارند و مضامین آنها نیز در شعر گویندگان بزرگ پارسی‌گوی به زیبایی تکرار شده است. وزن آنها بر پایۀ وز‌­ن‌شناسی شعر دورۀ میانه است و صورتی خام از قافیه نیز در برخی از آنها دیده می‌شود. «اندرز بهزاد فرّخ‌پیروز»، «خیم و خرد فرّخ‌مرد»، و اندرزنامه‌ای با مضمون ناپایداری دنیا از جملۀ این اندرزهای منظوم است که در این مقاله، معرفی و به برخی نکات زبانشناختی، ادبی و فکری آنها اشاره می‌شود. ستایش خرد، اندازه نگاه‌داشتن (پیمان)، تشویق به آموختن پیشه و ناپایداری دنیا از مواردی است که در این اندرزنامه‌ها آمده و نشان‌دهندۀ اندیشه‌های مطرح ساسانی و ارتباط آنها با آیین‌نامه‌های آن دوران است.

کلیدواژه‌ها


آذرانداز، عباس. (1392). «یادگار زریران، نمونه­ای از هنر شاعری ایرانیان در دورۀ میانه». چاپ‌شده در نشریۀ زبان­شناخت. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. س 4، ش 2، پاییز و زمستان.
- آذرانداز، عباس. (1393). «اهمّیت ادبی درخت آسوری». چاپ‌شده در کهن‌نامۀ ادب پارسی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. س 5، ش 2، تابستان.
- ابوالقاسمی، محسن. (1383).شعر در ایران پیش از اسلام. تهران: انتشارات طهوری.
- بویس، مری؛ فارمر، هنری لوکاچ. (1368). خنیاگری و موسیقی در ایران. تهران: انتشارات آگاه.
- بهار (ملک­الشعرا)، محمّدتقی. (1369). سبک­شناسی. ج1، تهران: انتشارات امیرکبیر.
- تفضّلی، احمد. (1383). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. تهران: انتشارات سخن.
- خالقی‌مطلق، جلال. (1372). گل‌رنج‌های کهن. تهران: نشر مرکز.
- شاکد، شائول. (1391). نمونه­های شعر فارسی میانه. ترجمۀ عباس آذرانداز. مزدک‌نامۀ 5. تهران: انتشارات اساطیر.
- شاکد، شائول. (1393). از ایران زردشتی تا اسلام. ترجمۀ مرتضی ثاقب‌فر. تهران: انتشارات ققنوس.
- عنصرالمعالی، کیکاوس‌بن اسکندر زیاری. (1368).قابوس‌نامه. به کوشش غلامحسین یوسفی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- عهد اردشیر. (1348). به کوشش احسان عباس، ترجمۀ محمدعلی امام شوشتری. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.
- فردوسی، ابوالقاسم. (1396). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی‌مطلق. تهران: مرکز دایره­المعارف بزرگ اسلامی.
- مزداپور، کتایون. (1380). «خیم و خرد فرّخ‌مرد». چاپ‌شده در فصلنامۀ فرهنگ. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. ش 37 و 38. بهار و تابستان.
-  مزداپور، کتایون. (1386). اندرزنامه‌های ایرانی. تهران: دفتر پژوهش‌های ایرانی.
 
 
 
References
 - Benvenist, E. (1932). Mémorial de Zarēr.in Journal Asiatiqe, no. 1, Paris
- Benvenist, E.. (1952). “Some Parthian abecedarian hymns”, BSOAS, XIV/3, 435-50.
- Boyce, M. (1968). “Middle Persian Literature”. Handbuch der Orientalistic. Abt. 1. Bd. 4. Abs. 2: Literatur, Lief. 1, Leiden, pp. 31-66.
- Denkard, the Complete Text of the Pahlavi Dinkard. (1911). D. M. Madan, ed. Bombay.
- Henning, W. B. (1933). "A Pahlavi Poem". Acta Iranica VI (selected papers), Leiden. pp. 349-357.
-  ____________. (1977). "disintegration of the Avestic studies". Acta Iranica VI (selected papers), Leiden. pp. 151-167
- Jamasp-Asana, J. M. (1913). Pahlavi Texts: Bombay.
- Nyberg, H. S. (1974). a Manual of Pahalavi. Wiesbaden, Otto Harrassowitz.
- Shaked, S. (1970). “Specimens of Middle Persian Verse” Papers in W. B. Henning Memorial Volume. London: Lund Humphries.
- Shaked, S; Safa, Z “ANDARZ, (2012).” Encyclopædia Iranica, II/1, pp. 11-22, available online at http://www.iranicaonline.org/articles/andarz-precept-instruction-advice.
- Tavadia, J. G. (1950). “A didactic poem in Zoroastrian Pahlavi", Indo-Iranian Studies I, Santinikitan, 86-95.