2024-03-29T02:51:42Z
https://jic.uk.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=393
پژوهشنامه تمدن ایرانی
1398
1
2
اقتصاد شهری غزنه در دورة حکومت غوریان (569 تا 612 ه.ق)
رضا
دریکوندی
صالح
پرگاری
در دوره حاکمیت غزنویان بر غزنه (351 – 569 ق) این شهر از وضعیت اقتصادی مناسبی برخوردار بود. مداخلات و تهاجماتی که در اواخر عصر غزنوی بدان شده بود موجب شد که غزنه به عنوان شهری جنگزده با بنیانهای اقتصادی ضعیف به قلمرو غوریان ضمیمه شود. با این حال در دوره غوریان نیز در بسیاری از مؤلفهها همچنان به حیات اقتصادی خود ادامه داد. در نوشتار حاضر تلاش شده است تا با استفاده از شیوه توصیفی – تحلیلی مبتنی بر متون کتابخانهای وضعیت اقتصادی غزنه در دوره غوریان تبیین شود. یافتهها حاکی از این واقعیت است که اگرچه غزنه بهعنوان شهری با پایههای اقتصادی ضعیف به قلمرو غوریان ضمیمه شد، حاکمیت کوتاهمدت این دودمان بر غزنه که توام با منازعات سیاسی - نظامی داخلی و خارجی بود، به همراه ذهنیت منفی سلاطین غوری نسبت به غزنه، این شهر نهتنها نتوانست رونق گذشتهاش را بازیابد، بلکه در اکثر مؤلفههای اقتصادی پسرفت بیشتری نیز کرد.
غزنه
اقتصاد
غوریان
غنائم هند
تجارت
2020
02
20
1
30
https://jic.uk.ac.ir/article_2360_a2255cc0aef0f313468da3a19bca64ba.pdf
پژوهشنامه تمدن ایرانی
1398
1
2
بررسی وضعیت پزشکی ایران عصر قاجار قبل از تأسیس دارالفنون (1210- 1268 ه .ق)
مجتبی
ذهابی
شهاب
شهیدانی
اکرم
کرمعلی
در دوره قاجار تا قبل از تأسیس دارالفنون، شیوه پزشکی سنتی در امر بهداشت و سلامت مردم حاکم بود. برای تحصیل طب مکتب خاصی وجود نداشت و هرکس بدون مانع میتوانست پس از کسب اطلاعات مختصر در طب، خود را پزشک نامیده و به درمان بیماران مشغول شود. شیوههای درمان و تجویز دارو در عمده مناطق ایران اغلب بر اساس تجربه و طب سنتی بوده است. این پژوهش در صدد است با روش تاریخی به این سوالات پاسخ دهد که وضعیت بهداشت و بیماریهای واگیر رایج ایران در دوره قاجار چگونه بوده است؟ شیوههای طبابت و درمان بیماریها در حوزه سنتی قبل از تاسیس دارالفنون به چه شکل بوده است؟ یافته های این پژوهش حاکی از آن است که در این دوران وضعیت نامناسب بهداشتی جامعه و عدم توجه مردم به رعایت اصول بهداشتی، منجر به شیوع بیماری های خطرناک در میان آنان میگشت. از آنجا که شیوه غالب طبابت در جامعه عصر قاجار، طب سنتی بود؛ بر این اساس طبیبان بر اساس روشهای سنتی چون امزاج چهارگانه، استفاده از داروهای گیاهی و جوشاندهها، حجامت کردن، گرفتن نبض، داغ کردن و ... به معاینه و درمان بیماران میپرداختند که در این مقاله به بررسی این شیوههای درمان آنها میپردازیم.
پزشکی
بهداشت
حجامت
رگ زنی
نبضگیری
2020
02
20
31
59
https://jic.uk.ac.ir/article_2363_0f7b339587fa568f6b96f20a74baf12a.pdf
پژوهشنامه تمدن ایرانی
1398
1
2
تأثیر تعدادی از اندرزهای کلیله و دمنه بر برخی از رخدادهای سیاسی و اجتماعی عصر نخست عباسی (132 -232 ه.ق)
عبدالرفیع
رحیمی
پوریا
اسمعیلی
کلیله و دمنه کتابی است که در عصر نخست خلافت عباسیان (132 – 232 ه.ق) و در زمان پیدایش نهضت ترجمه، توسط ابن مقفع از پهلوی به عربی ترجمه شد. در این کتاب اندرزهای اخلاقی عصر باستان در قالب تمثیل و از زبان حیوانات بیان شده است. بدین ترتیب ترجمه این اثر یکی از بارزترین مظاهر تبادل فرهنگی بین ایرانیان و اعراب در عصر طلایی تمدن اسلامی شد. ابن مقفع نیز سعی داشت تا با نقل این حکایات عباسیان را پند دهد و به نوعی آنان را به عبرت آموزی تشویق و ترغیب نماید زیرا برخی از داستانهای این اثر ارزشمند شبیه تعدادی از حوادث سیاسی و اجتماعی آن روزگاربود، بنابراین از این حیث جالب توجه است. مقاله حاضر با استفاده از روش پژوهش تاریخی مبتنی بر توصیف و تحلیل و نیز با استناد به منابع معتبر، ابعاد و زوایای این موضوع را بررسی می نماید. یافته های اصلی پژوهش نشان می دهد که، اندرزهای تعلیمی و اخلاقی کلیله و دمنه به نوعی با فضای جامعه عصر عباسی مرتبط بود به طوریکه می توان نمونه هایی از آن را مانند برخورد خلفا با وزرا یا حاکمان با مردم و دیگر عناصر جامعه مشاهده نمود.
خلافت عباسیان
نهضت ترجمه
ابن مقفع
کلیله و دمنه
2020
02
20
61
83
https://jic.uk.ac.ir/article_2364_18b7e7ca86d9cabe277f8ff7f354d7e8.pdf
پژوهشنامه تمدن ایرانی
1398
1
2
بررسی و تحلیل رویکرد شاه اسماعیل دوم صفوی نسبت به مذهب تشیع
سید مسعود
شاهمرادی
یکی ازمسائل مهم دوران صفویه،سیاست مذهبی شاه اسماعیل دوم صفوی(984-985ق.) است.رویکرد اسماعیل دوم نسبت به مذهب تشیع سبب گردیده بسیاری او را سنّی مذهب قلمداد نمایند.پژوهش حاضر ضمن نقد فرضیه ای که سیاست مذهبی اسماعیل دوم را ناشی از تعلّق خاطر قلبی و باطنی او نسبت به مذهب تسنّن می داند،فرضیاتی دیگر نظیر مشکلات روحی و روانی اسماعیل دوم بر اثر سالهای طولانی اسارت در قلعه قهقهه،تضعیف جایگاه عالمان شیعه و قزلباشان از سوی اسماعیل دوم و ملاحظات و سیاست های بین المللی اسماعیل دوم،را درباره علت سیاست مذهبی اسماعیل دوم و رویکرد او نسبت به تشیع مطرح می نماید که هریک به سهم خود سبب أتخاذ سیاست مذهبی ناهمگون با واقعیات حکومت و جامعه دوران صفوی ازسوی اسماعیل دوم گردیدند.مسئله این تحقیق بررسی رویکرد شاه اسماعیل دوم صفوی نسبت به مذهب تشیع است؛ هدف پژوهش نیز بیان زمینه ها و دلایل رویکرد اسماعیل دوم صفوی نسبت به تشیع و آشکار نمودن جنبه های کمتر دیده شده ازسیاست مذهبی او است.روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و استفاده ازمطالعات کتابخانه ای است.
صفویه
اسماعیل دوم
تشیع
تسنن
2020
02
20
84
113
https://jic.uk.ac.ir/article_2365_a82ec945fb989d275769fcb8430eae1d.pdf
پژوهشنامه تمدن ایرانی
1398
1
2
تحلیل مؤلفههای تاریخی آثار میرزا ابوالقاسم قائممقام فراهانی
محمدرضا
عسکرانی
در طی تاریخ، بیشتر شاعران و نویسندگان تنها به ستایش پادشاهان و درباریان پرداختهاند؛ لیکن در بین آنان کسانی هم هستند که در سرودههایشان شیوههای حکومتداری و رفتار درست با مردم و اطرافیان را به فرمانروایان توصیه کردهاند. قائممقام فراهانی سیاستمداری است که ادیبان وی را شاعری توانا و نویسندهای زبردست میشمارند و اهل تاریخ او را سیاستمداری تأثیرگذار دریکی از حساسترین دورههای تاریخی معرفی میکنند.هدف این نوشتار نشان دادن جنبههایی از اندیشههای باستانگرایانه اوست و پژوهشگر در پی پاسخگویی به این پرسش است که اندیشههای باستانگرایی چه بازتابی در آثار قائممقام فراهانی داشته است؟ این پژوهش با رویکرد «توصیفی – تحلیلی» از روش «توصیف تاریخی» برای بیان جایگاه سیاسی و اجتماعی قائممقام و از روش «تحلیل محتوایی» پارهای از نوشتههایش (منشأت، دیوان اشعار، جلایر نامه) برای پی بردن به ارزشهای ادبی و جنبههای باستانگرایانه این آثار استفادهشده است. همچنین بین نمونههای نثر و نظم قائممقام با نویسندگان و شاعران قدیم و جدید «مقایسه تطبیقی» صورت گرفته و جلوههایی از افکارش مورد تحلیل قرارگرفته است. چنین فرض میشود که قائممقام به دلیل قرار گرفتن ایران در معرض حمله روسیه، به جنبههای حماسی ادبیات ایران بهویژه شاهنامه رویکردی ویژه داشته است. نتایج این بررسی نشان میدهد: قائممقام به دلیل حضور در صحنه سیاسی ایران به مطالبی در آثارش اشارهکرده که میتوان از آن برای تاریخنویسی این دوره سود برد و از نخستین پارسیگویان دوران معاصر است که اندیشههای باستانگرایی را در آثارش میتوان رهگیری کرد.
قاجاریه
ابوالقاسم قائممقام
مؤلفههایتاریخی
باستانگرایی
ادبیاتمعاصر
2020
02
20
115
139
https://jic.uk.ac.ir/article_2366_4879a0e682e266cccf882d7b477cb8a2.pdf
پژوهشنامه تمدن ایرانی
1398
1
2
سیری بر شخصیت تاریخی بزرگمهر بختگان و آثار و حکایت های منسوب به وی
رضا
شعبانی
کاظم
قاسمی گل افشانی
در ایران کمتر کسی است که نام بزرگمهر را نشنیده باشد. اغلب مردم او را سرآمد علم و حکمت زمان خویش و وزیر دستگاه خسرو انوشیروان ساسانی می دانند. اما در محافل علمی بر سر اینکه بزرگمهر وجود تاریخی دارد یا خیر همچنان بحث است. عده ای بزرگمهر را چیزی جز افسانه و ساخته و پرداختة ذهن نمی دانند. عده ای دیگر او را همان برزویه، طبیب معروف خسرو انوشیروان می دانند و سرانجام گروهی بزرگمهر را به عنوان یک شخص حقیقی به حساب می آورند. این پژوهش قصد دارد با روش توصیفی- تحلیلی، به منشأ این اختلاف نظرها بپردازد و دیدگاه ها و حکایت هایی که پیرامون بزرگمهر وجود دارد را بررسی نماید و سپس به معرفی آثار منسوب به او بپردازد.امید است این پژوهش نقشی هر چند کوچک در شناسایی حقیقت زندگی بزرگمهر و زدودن غبار شک و تردید از چهرة او داشته باشد. یافتههای این پژوهش میتواند در مجامع علمی و دانشگاهی و سازمانها و نهادهای فرهنگی مورد استفاده قرار گیرد.
بزرگمهر
ساسانیان
خسرو انوشیروان
2020
02
20
140
176
https://jic.uk.ac.ir/article_2367_b0a2e0d2b80040f47ca031ea3fc7a07e.pdf